Esrar bağımlılık yapan yasadışı maddeler içinde en sık kullanılanı. Esrara bağımlı sayısında ve acile başvurularda artış var. Buna rağmen bitki olması ve bazı ülkelerde tıbbi amaçlı ya da serbest kullanımına izin verilmesi gerekçesiyle ‘sağlıklı‘ olduğunu düşünenler de az değil. Esrar bağımlılığı Türkiye’de de halk sağlığı sorununa dönüştü.
Hint keneviri bitkisinin çiçekleri, sapları, tohumları ve yapraklarından oluşan bir madde esrar. Sokakta ot, joint, paspal, mal, kenevir, cigaralık, sarma, kuru, kına, derman, kola, sarma, sarı, jelatin ve kenevir diye söyleniyor. İşlenme biçimine göre marihuana, gubar ve ganja olarak adlandırılıyor.
Üreticilerin son yıllarda yetiştirdiği hibrit ve melez esrarın çok daha dramatik ve ciddi endişe verici etkileri var. Yeni formlarının bağımlılık geliştirme, psikotik yani şizofreniye benzer durumları ortaya çıkarma ihtimali çok yüksek.
Esrara ortalama olarak çocuk yaşta (16) başlanıyor. Klinikler alkol ve sigaradan sonra en yaygın kullanılan esrardan kurtulmak isteyenlerle dolu.
Uzun yıllardır bağımlılık tedavisiyle uğraşan psikiyatr Prof. Dr. Cüneyt Evren’le, A’dan Z’ye esrarla ilgili mitleri, bağımlılığı, etkilerini, tedavisini konuştuk.
Prof. Dr. Cüneyt Evren:
‘İçinde birçok kimyasal madde var’
Esrarla ilgili mitlerden başlayalım. En yaygın mit, ‘Ottur zararı yoktur.’ Bitki olması zararlı olmadığını kanıtlamaya yeterli mi?
Ben esrar olarak adlandırırken danışanlarım çoğu ‘ot‘ ya da sigara diye bahsediyor. Bu da aslında zararsız olduğu duygusunu yaratıyor sanırım.
“Kimyasal değil” deniyor, ben de “Esrarın içinde birçok kimyasal madde var” diyorum. Birçok diğer madde de temelini doğadan alıyor, yarı sentetik ya da sentetik forma dönüştürülebiliyorlar.
Kaldı ki esrarın içinde 113 tanımlanmış kannabinoid (beyindeki nörotransmitter salınımını değiştiren hücrelerdeki kannabinoid reseptörleri üzerinde etkili olan çeşitli kimyasal bileşikler) madde var. Bunlardan en önemlisi Δ9-tetrahidrokannabinol (THC) ödüllenme etkisini yapan kimyasal madde. Ama THC ayrıca bağımlılığın ve psikotik belirtilerin ortaya çıkmasıyla da ilişkili.
Kannabidiol (CBD) ise diğer önemli bir kannabinoid, daha çok koruyucu olduğu söylenebilir. Antipsikotik, anti-anksiyete etkileri olduğu bildiriliyor.
Ottan çok daha fazlası
Hibrit, melez formlarında içerik değişti…
Evet, eskiden, gerçekten esrar doğal halindeyken, THC oranı düşük CBD oranı yüksekti. Ancak giderek bu oran tersine döndü. Şimdi CBD oranları düşük THC oranları yüksek esrar türleri üretiliyor. Yine THC oranı yüksek, çok güçlü, etkili olabilecek skunk gibi hibrit yani melez formlar geliştiriliyor. Ancak bu formların bağımlılık geliştirme ihtimali daha yüksek ve yine psikotik, yani şizofreniye benzer durumlar ortaya çıkarma ihtimali çok yüksek.
Araştırmalar, yüksek THC seviyelerine ve düşük CBD seviyelerine sahip esrar ürünlerinin hem genç hem de yetişkin kullanıcılar arasında bilişsel işlev ve ruhsal sağlık üzerinde daha zararlı etkilere sahip olabileceğini gösteriyor. Esrara bağlı psikoz riskinde artış, öğrenme ve hafızadaki bozukluklar ve daha şiddetli bağımlılık bunlara örnek verilebilir. Dolayısıyla bu gelişme endişe verici.
Artan THC seviyeleri, esrar bağımlılığı tedavisine başvurulardaki artışlarla da bağlantılı. Son yıllarda esrar kullanımına bağlı acil servis başvurularındaki artış da yüksek bağımlılık riski ve ciddi zararlı etkileri olan çok yüksek THC içeren ürünlerin tercih ediliyor olmasıyla ilişkili bulunuyor.
‘Allah torbacının da ahlaklısını nasip etsin‘
Esrar pür bitkisel değil anladığım kadarıyla. Başka kimyasallar vs. de ekleniyor değil mi? Neler bunlar?
Bir sunumumda “Allah torbacının da ahlaklısını nasip etsin” demiştim. Torbacılarda meslek ahlakı var mı bilmiyorum ama insanların tam olarak ne aldıklarını bile bilemeden bu maddeleri kullanmalarını anlamakta zorlanıyorum. Tabii bağımlılık geliştikten sonra bunu anlamak zor değil. Esrar bağımlılığı önemli bir halk sağlığı sorununa dönüşürken ‘esrarın eroini‘ ya da bonzai olarak da adlandırılan sentetik kannabinoidlerin kullanımı bir dönem artmış ve piyasadaki en yaygın yeni psikoaktif maddeler haline gelmişti. Sentetik kannabinoidler THC ile bazı yapısal veya işlevsel benzerlikler paylaşsalar da doğal esrara göre daha yüksek toksisite oranları ve hastaneye yatmayla ilişkili. Esrar bitkisi üzerine bu tür maddeler etkiyi artırmak için püskürtülerek eklenebiliyor.
Türkiye’de en yaygın kullanılan uyuşturucu esrar mı? Sebebi ‘zararsız’ sanılması olabilir mi gerçekten?
Esrar dünya çapında alkol ve tütünden sonra en yaygın kullanılan üçüncü kontrollü madde. Türkiye dahil tüm dünyada en sık kullanılan yasadışı madde esrarın (kannabis) sosyal, tıbbi ve yasal kabulü son 15 yılda önemli ölçüde arttı. Tıbbi ve/veya eğlence amaçlı esrar kullanımı da öyle. Günlük esrar kullanımının yaygınlığı Amerika Birleşik Devletleri’nde 2002’den 2014’e kadar neredeyse iki katına (yüzde 1.3’ten yüzde 2.5’e) çıkarken, kolayca bulunabilen esrarın etki gücü de arttı (örneğin skunk) ve halk arasında esrar kullanımını zararlı olarak algılayanların oranı azaldı.
Esrarın nispeten zararsız olduğuna dair yaygın algılara rağmen, esrar kullanımı ile çeşitli tıbbi, nörobilişsel, işlevsel ve psikososyal bozukluklar arasındaki ilişkiyi destekleyen önemli kanıtlar vardır. Esrar kullanımının bilinen kısa vadeli riskleri arasında, bozulmuş kısa süreli hafıza ve motor koordinasyon, değişen yargılama, paranoya ve psikoz bulunmakta. Benzer şekilde, esrar kullanımının uzun vadeli etkileri arasında bağımlılık, değişmiş beyin gelişimi, zayıf eğitim sonuçları, bilişsel bozukluk, azalmış yaşam kalitesi, artmış kronik solunum yolu bozukluğu ve psikotik bozukluk riski, yaralanmalar, motorlu araç kazaları ve intihar yer alır.
‘Bağımlılık yapmaz’ algısı yanıltıcı
Yine en sık duyduğum mitlerden biri alkolden de güvenli olması. Bunu doğrulayacak veri var mı?
Bunu doğrulayacak veri olmadığı gibi aksine esrarın olumsuz etkileriyle ilgili yeterince bilimsel veri var elimizde. Böyle olsaydı klinikte en az alkol kullanımıyla sorun yaşayanlar kadar esrar kullanımıyla ilgili sorun yaşayanların tedavisini yapıyor olmazdım. Üstelik başvuranların yaş ortalamasına baktığımızda alkol için 45 iken, esrar için 25 diyebilirim. Bu alanda çalışan akademisyenlerin esrarın eğlence amaçlı kullanımının yasallaşmasına karşı çıkması da düşüncemi destekliyor.
Bağımlılık yapmadığı diğer yaygın mitlerden biri. “Bırakacağım” deyince kolayca bırakılabiliyor mu?
Esrar kullanan kişiler hatalı olarak esrarın bağımlılık sendromu yaratmadığına inanabilir. Ancak düzenli esrar kullanımının endokannabinoid sistem üzerindeki etkileri ve önemli sayıda davranışsal ve klinik araştırma bunun aksini gösteriyor.
Ayrıca esrar bağımlılığı yaklaşık 10 düzenli kullanıcıdan birinde ve günlük kullananların da üçte birinde görülür. Genel olarak madde bağımlılığı olan kişiler kullanmadıklarında yoksunluk belirtisi yaşamayınca bağımlı olmadıklarını düşünürler ve “İstediğim zaman kullanmam” derler. Ancak yoksunluk belirtileri 11 bağımlılık ölçütünden sadece biri. Üstelik iki ölçütün karşılanması bağımlılık tanısı konması için yeterli. Karşılanan ölçütler arttıkça bağımlılık şiddeti de artmış olur. Esrar bağımlılığı gelişmiş kişiler birkaç gün kullanmadıklarında bunu bağımlı olmadıkları için kanıt olarak gösterirler ve tekrar kullanmaya başlarlar. Aslında bu kontrol kaybı bağımlılığın altında yatan en önemli özellik. Mark Twain bunu, “Sigarayı bırakmak kolay ben bunu bin kere yaptım” sözüyle anlatmıştır. Tabii her kullanan bağımlıdır anlamına gelmiyor. Ancak halen kullanımları bağımlılık düzeyinde olmayan kişilerde ileride bağımlılık gelişmeyeceğinin garantisi de yok. Üstelik esrar, bağımlılık düzeyinde olmayan kullanımlarda da psikoz, depresyon ve anksiyete gibi birçok ruhsal bozukluğa yol açıyor.
Kalp krizini de şizofreniyi de tetikleyebilir
Kansere, kalp krizine dahi yol açabileceğini öne süren yazılar okudum. Esrarın fizyolojik etkileri ne?
Alındıktan kısa bir süre sonra kalp hızında artış, kan basıncında düşme ve kaslarda gevşemeye yol açar. Gözlerde kızarıklık, ağız kuruluğu, iştah artışı eşlik eden diğer belirtilerdir. Bir süre sonra koordinasyon kaybı, reflekslerde azalma, gevşeme, iyimserlik, düşünce süreçlerinin yavaşlaması, kısa süreli bellek kaybı gelişir. Renk, ses ve zaman algısında değişiklikler meydana gelir. İştah artışı, yargılamada bozulma, konuşma miktarında artış, öfori (abartılı mutluluk) hali görülebilir. Bazı kişiler gevşeme ve öfori yerine kaygı, korku, panik gibi bulgular deneyimleyebiliyor. Yüksek dozlarda psikotik bulgular ve deliryum tabloları ortaya çıkıyor. Uzun süre kullanımında, dikkat ve konsantrasyonda bozulma, iletişimde zorlanma, kişiler arası ilişkilerde azalmış etkinlik, iç görüde azalma görülüyor. Bu bulguların şiddeti ve sıklığı doza bağlı olarak, kişisel farklılıklara göre değişebilir.
Sizin de dediğiniz gibi özellikle akciğer olmak üzere birçok kanser için risk etkeni. Özellikle kalp sorunu olanlarda kalp krizi riski yüksek.
Şizofreniyi tetikleyici etkisi çok bilinmiyor. Bunu nasıl yapıyor? Başka psikiyatrik hastalıklarla ilgisi var mı?
Esrarda bulunan THC’nin psikoaktif etkileri, paranoya ve halüsinasyon gibi psikotik belirtileri, negatif belirtileri, disinhibisyon veya hayalcilik duygularını, müzik, sesler ve renkler veya tatlar hakkında yüksek farkındalık hislerini içerir. Esrar kullanımı, bireyin psikotik hastalık gelişimine karşı artan savunmasızlığıyla ilişkili birçok çevresel etkiden biri olarak tanımlanıyor ve yaklaşık olarak psikotik atak geçiren her dört kişiden biri eş zamanlı esrar bağımlılığı tanısıyla tedaviye başvuruyor. Esrara bağlı psikozun akut atakları birkaç günden aylara kadar sürebilir. Psikotik özelliklerin yaygınlığı, esrardaki THC içeriğine bağlı olarak büyük ölçüde değişir ve son 15 yıl içinde giderek esrar içindeki oranı artan THC nin psikotik belirtilerle doğrudan ilişkisi var.
Düzenli esrar kullanıcıları ve ağır esrar kullanıcılarının psikoz geliştirme olasılığı genel popülasyona göre sırasıyla iki ve dört kat daha fazladır. Ayrıca, genel popülasyonda esrar kullanımıyla bağlantılı olarak erken psikotik belirtilerin ortaya çıkma riskinde artış gözleniyor. Esrar kullanımına bağlı psikoz gelişme riskini arttıran etkenler; genetik yatkınlığın olması, erken yaşta başlama, yoğun kullanım ve güçlü yani THC oranı yüksek esrar kullanımı. Daha önce esrar kullanımına bağlı psikoz gelişen birinde tedaviden sonra düzelme olsa da, tekrar esrar kullandığı takdirde kesin yeni bir psikoz atağı gelişir. Tekrarlayan psikoz ataklarında psikozun kalıcı olma ihtimali artıyor.
Geçen ay dördüncü hastane yatışından sonra yeni taburcu olmuş bir danışan gördüm. Belli süre esrar kullandıktan sonra psikotik atağa giriyor. Hastaneye yatması gerekiyor, hastanede şok tedavisi olarak bilinen elektro konvulsif terapi uygulanıyor. Taburculuklarından sonra esrar bir süre kullanmıyor ki bu sürede hiçbir sorun yok. Sonra yine esrar kullanımı ve yine hastane yatışı, yine aynı tedavi, bu dört kez tekrarlanıyor. Kendisine çok şanslı olduğunu, birçoğu ikinci şansı bulamazken kendisinin dört kez bu şansı yakaladığını söyledim ki bu doğru.
Sadece psikoz da değil, esrar bağımlılığı olan 10 kişiden yedisinde başka bir psikiyatrik bozukluk saptanıyor. Esrar bağımlılığı olmayan esrar kullanıcıları arasında 10 kişiden dördünde ve esrar kullanmayan 10 kişiden 1.5’inde başka bir psikiyatrik bozukluk saptanıyor. Amerika’da son 12 ayda esrar bağımlılığı varlığında, genel popülasyona göre herhangi bir duygudurum bozukluğu riski dört kat, anksiyete bozukluğu riski üç kat, travma sonrası stres bozukluğu riski 4.3 kat ve kişilik bozukluğu riski beş kat daha yüksek bulundu. Majör depresif bozukluk tedavisi gören veya tanısı konan kişilerin yüzde 12’sinde esrar bağımlılığı var. Bipolar bozukluğu olan kişilerin yüzde 24’ünde esrar kullanımı ve yüzde 20’si de esrar bağımlılığı bulunuyor. Şizofreni hastalarının yaklaşık dörtte birinde halen esrar bağımlılığı vardı veya yaşam boyu esrar bağımlılığı kriterlerini karşılamaktaydı.
Psikolojik etkilerini de hatırlatsanız?
Ergenlik döneminde esrar kullanmaya başlayanlar esrarla ilgili daha olumsuz ve uzun süreli zararlar yaşar. Yaklaşık yüzde 30’unda esrar bağımlılığına geçiş ve yaşamın ilerleyen dönemlerinde diğer madde bağımlılıklarının riskinde artış vardır. Özellikle gençler arasında, sık esrar kullanımı, düşük yaşam memnuniyeti, okulu bırakma, düşük eğitim ve mesleki başarılar, davranışsal ve yasal sorunlar, kazalar/yaralanmalar, cinsel sorunlar, bulaşan enfeksiyonlar ve psikotik bozukluklar dahil olmak üzere yetişkinlik döneminde çok çeşitli ruhsal sağlık bozuklukları, sağlık riskleri ve kötü psikososyal sonuçlarla bağlantılı.
Serbestleştirenler vergilendirerek gelir sağlamak istiyor
Bazı ülkeler tıbbi ya da keyfi kullanımı serbest bıraktı. Bu kararlar da esrarın zararsızmış gibi algılanmasına yol açıyor. Zararlı olduğu bilinen, ticareti, kullanımı yasadışı bir madde nasıl serbestleştirilebiliyor? Kim ya da kimler bu lobileri yapıyor?
Tıbbi kullanımlarda CBD ağırlıklı olan ve kannabinoid oranlarının özel hesaplandığı ilaç formatındaki esrarlar özellikle kanser hastalarında tedaviye dirençli ağrı ve bulantı gibi durumlar için kullanılıyor. Tedavide kullanılıyorsa zararsızdır diye bir düşünce yanlış. Unutmamalıdır ki bağımlılık yapan maddelerin tamama yakını ya daha önce tedavide kullanılmış ya da halen kullanılıyor.
Tıbbi olmayan esrar kullanımı dünyanın çoğu yerinde yasadışı. Ancak bugüne kadar 12 ABD eyaleti, Uruguay ve Kanada yetişkinlerin eğlence amaçlı esrar kullanımını yasallaştırdı. Bunların sayısının artacağı görünüyor. Tıbbi esrar kullanımıysa dünya çapında çok daha fazla bölgede yasallaştırıldı.
Eğlence amaçlı esrar kullanımını yasallaştırma kararının politik olduğunu düşünüyorum. Yasadışı bir maddenin kontrolü için harcanacak masraf ortadan kalktığı gibi vergilendirerek gelir sağlamak mümkün oluyor.
Yasallaştığı bölgelerde esrara bağlı psikotik olgular arttı
Yasallaştırmanın etkileri görülmeye başladı mı?
Ticari arzın yasallaştırılmasının tam etkilerini değerlendirmek için henüz çok erken. Ancak alkolle ilgili deneyimler, daha ucuz, daha etkili esrar ürünlerine erişimin artmasının, düzenli esrar kullanımının yaygınlığını, daha kötü sağlığı ve dolayısıyla esrar bağımlılığını artıracağını güçlü bir şekilde gösteriyor. Ön veriler yasallaşan bölgelerde esrara bağlı psikotik olguların da arttığını gösteriyor. Kanada’da esrarın yasallaştırılmasının ardından halka ve sağlık hizmeti sağlayıcılarına bilgi kaynağı olarak Düşük Riskli Esrar Kullanım Kılavuzu oluşturuldu. Yönergeler, esrar kullanmama yönündeki tavsiyeye rağmen esrara devam edenlerin, bağımlılık dahil olmak üzere zararları en aza indirecek şekilde kullanımlarını değiştirmeye hazır olabileceklerini varsayıyor.
Bugün esrar kullanımı Türkiye’de başlayan ama Kanada’ya gidince orada serbest olduğu için kullanım miktarını ve sıklığı artan bir danışan gördüm. Kendisine zarar vereceklerini düşünmesinin esrarla ilişkili olduğunu, kesinlikle kullanmaması ve ilaçlarını alması gerektiğini anlattım. Eğer tedaviye uyum gösteremezse hastane yatışı gerekecek.
Klinik deneyimlerinizi merak ediyorum. Çok esrar bağımlısına rastlıyor musunuz? Yoksunluğu nasıl?
Esrar bağımlılığı ya da esrar kullanımına bağlı psikotik bozukluk tedavisi için bana başvurular çok fazla. Bu da esrar kullanımının giderek yaygınlaştığını bize gösteriyor.
Esrar kullanan kişiler hatalı olarak esrarın yoksunluk belirtileri yaratmadığına inanabilir. Aslında yapılan çalışmalar sonucunda 2013 yılında esrar yoksunluk sendromu için tanı ölçütlerinin oluşturulmasına kadar yaygın inanış bu şekildeydi. Esrarı bıraktıktan sonra oluşan belirtilerin kısmen diğer maddelere oranla daha hafif geçmesinin nedeni alkol, kokain ve eroine oranla yarı ömrünün çok uzun olması. Esrar yoksunluk bulguları (bireysel farklılıklar göstermekle birlikte) düzenli esrar kullanımını bıraktıktan 24-48 saat içinde başlıyor. Dört ila altı gün içinde en yüksek şiddete ulaşarak bir ila üç hafta içinde sonlanıyor.
Uzun süre, neredeyse her gün kullanım sonrası esrarın bırakılması, öfke, sinirlilik, huzursuzluk, yeme isteğinde azalma ya da kilo kaybı, uyku sorunları, karın ağrısı, titreme, terleme, ürperme, ateş, baş ağrısı gibi bedensel belirtiler, çökkün duygudurum gibi bulgulardan en az üçünün bulunması, tüm bu bulguların işlevsellikte düşmeye neden olması esrar yoksunluğu şeklinde tanımlanıyor. Klinik deneyimime göre, fiziksel bağımlılığın iki belirtisinden biri olan yoksunluk çok belirgin değil ama diğeri tolerans genellikle esrar kullanan kişilerde gözleniyor. Yani kullanım miktarı ve sıklıkta artış çoğu kullanıcıda ortaya çıkıyor. Artık fiziksel ve psikolojik bağımlılık diye ayırmıyoruz ama asıl psikolojik bağımlılık belirtileri ön planda. Esrar kullanımı üzerinde kontrol kaybı, zararlarına rağmen devam etme, bir tercih değil de zorundaymış gibi alma ve yoğun kullanma isteği yani esrar aşermesi…
Esrara da erken yaşta başlanıyor…
Bunların önemli bir kısmı da ergenlik döneminde başlayanlar ve her gün düzenli kullananlar. Erken yaşta esrar kullanımı; ilerleyen yaşlarda esrar ve diğer madde kullanım bozuklukları, bedensel sağlıkta bozulmalar, eğitim başarısında azalma, riskli cinsel davranışlar, suça eğilim için önemli bir risk faktörü. Uç noktada alkolle sorun yaşayanlarda olduğu gibi esrarla sorun yaşayanlarda zaman içinde yaşamdan kopma ve işlevsellikte kayıp meydana geliyor. Kişi esrar içmekten başka hiçbir şey yapmayan biri haline geliyor. Çok iyi bir liseyi bitirmiş, yine yurt dışında çok iyi bir üniversiteyi bitirmiş, ardından sekiz yıldır yurt dışında kirasını babasının gönderdiği bir evde köpeğiyle kalan, hiç çalışmayan sadece esrar kullanan birinin öyküsünü ailesinden dinlemiştim.
Esrar kullanıcıları daha sonra hangi maddelere geçiyor?
Esrar bağımlılığı olanlarda alkol bağımlılığı riski altı kat ve diğer herhangi bir madde bağımlılığı dokuz kat artıyor. Esrar bağımlılarının yüzde 83.5’inde başka bir madde bağımlılığı, yüzde 59.5’inde alkol bağımlılığı var. Hafif ve orta derecede esrar bağımlılığı olanlarda diğer madde bağımlılığı oranları, şiddetli esrar bağımlılığına kıyasla daha düşük. Tedavi arayan esrar kullanıcılarında, diğer madde sorunlarının yaygınlığı, madde bulunabilirliği, kültürel uygulamalar, madde politikası, maliyet, saflık ve sağlık ve psikiyatrik risk profillerine göre değişiyor. Tipik olarak esrar bağımlılığı tedavisi görenlerin dörtte üçünde başka bir madde bağımlılığı daha vardır.
Bazı kişiler esrarın etkilerini arttırmak, anksiyete ve ajitasyon gibi yoksunluk semptomlarını azaltmak için başka maddeler kullanır veya esrarı psikostimülanların neden olduğu hiperaktif durumları tersine çevirmek veya azaltmak, ağrıyı hafifletmek ve reçeteli ilaçların olumsuz etkileri azaltmak için kullanırlar. Daha fazla madde türü alan esrar kullanıcıları, daha az madde türü kullananlara göre daha fazla sayıda ve şiddette psikotik belirtilere ve daha şiddetli depresyon, anksiyete ve maniye sahip.
E-esrarın da farkı yok!
Yani esrar bir geçiş maddesi mi?
Esrar kullanımıyla diğer madde kullanımı arasındaki yüksek orandaki komorbiditenin nedenleri tartışılıyor. Olasılıklardan biri, esrar kullanımının diğer yasadışı uyuşturucuları kullanma ve diğer madde bağımlılıkları geliştirme riskini artırdığını öne süren geçiş maddesi hipotezi. Yani farmakolojik etkileri genç bir kişinin diğer yasa dışı maddeleri kullanma eğilimini artırır. Esrarın diğer maddeleri kullanma riski üzerinde nedensel bir etkisinin olup olmadığı ya da bu ilişkinin farklı türde madde kullanımı konusundaki ortak yatkınlık mı yoksa diğer yasadışı madde kullanıcılarıyla bağlantı kurmak yoluyla bu maddelere erişimin artmasıyla mı açıklanacağı belirlenemiyor.
E-sigaralar esrar kullanımının yeni bir alanı oluyor gibi. Ne dersiniz?
Evet elektronik esrar yani e-esrar da giderek yaygınlaşıyor. Kokusunun olmaması yakalanma riskini azaltıyor. Bir de daha zararsız olduğu yönünde yanlış bir inanç var. Esrar kullanımını bırakan bir danışanım dört ay sonra e-esrar kullanıp kullanamayacağını sorarken, “bu esrar değil e-esrar zararı yok” diyordu. Bunların içinde yüksek oranda THC olma ihtimalinin de yüksek olduğunu ve CBD’nin bulunmayabileceğini yani çok daha riskli ve zararlı olabileceğini anlatmıştım. İkna oldu ve şimdi esrardan uzak dokuzuncu ayında. Bir diğer danışanım ise esrar kullanımını bıraktıktan sonra evde e-esrar tutmaya devam etmiş. Neden olarak ise gelen misafirlerine ikram amaçlı olduğunu söyledi. Aslında esrarı hep yalnız kullanıyordu. Çünkü tanınmış biri olduğu için başkalarının esrar kullandığını bilmesini istemiyordu. Esrar kullanımıyla onların yanında kontrol kaybı yaşamak istemiyordu. Sonunda o e-sigarayı kullandı, ardından ondan kurtulması gerektiğine ikna oldu.
Ortalama başlangıç yaşı 16
Kullanıcı profilini genellemek mümkün mü?
Çoğu bağımlılıklarda olduğu gibi esrar bağımlılığı da kadınlara göre erkeklerde daha fazla. Esrar kullanımının başlangıcı çoğunlukla geç ergenlik döneminde meydana gelir. Ortalama başlangıç yaşı 16. Esrar kullanımının 16 yaşından önce başlaması esrar bağımlılığı gelişme riskini, ilerleme oranını, diğer madde bağımlılıklarını ve anksiyete bozukluklarını artırır. 18 yaşından önce esrar kullanımı, kullanmayanlara veya esrara daha geç yaşta başlayanlara kıyasla araba kazası, antisosyal davranış, çoklu madde kullanımı ve okulu erken bırakma riskinin artmasıyla ilişkili. İkiz çalışmaları, diğer madde kullanımı, davranış bozukluğu, depresyon ve anksiyete hesaba katıldıktan sonra bile, erken başlangıç yaşının genetik faktörlerden etkilendiğini gözlemleniyor.
Diğer yasa dışı madde bağımlılıklarıyla benzer şekilde, sosyal ve gelişimsel hassasiyet de dahil olmak üzere ortak genetik veya paylaşılan çevresel faktörler, esrar kullanımının erken yaşta başlamasına katkıda bulunur. Bir ergende ne kadar çok risk faktörü varsa, genç yetişkinlikte esrar bağımlılığı tanısı alma riski de o kadar artar. Bir bireyin esrar bağımlılığı riski ayrıca kültürel normlar, değerler, kurallar ve fiyat, esrarın bulunabilirliği ve arzı ile esrar politikası, mevzuat, kovuşturma, önleme ve tedaviye erişimden etkilenebilir. Antisosyal davranış, yenilik arayışı ve dürtüsellik gibi kişilik özellikleri ve mizacın da esrar kullanımına ve esrar bağımlılığına karşı hassasiyette rolü olabilir.
Bırakma tedavisine yanıtları nasıl?
Esrar bağımlılığı olan yetişkinler için psikososyal yaklaşımlar arasında bilişsel davranışçı terapi, motivasyon arttırıcı terapi, acil durum yönetimi, sosyal destek danışmanlığı, madde eğitimi danışmanlığı, depreşmeyi önleme, farkındalık meditasyonu ve 12 adımlı yaklaşımlara dayanan karşılıklı yardım grupları (Anonim Esrar gibi) yer alır.
Esrar bağımlılığı için hiçbir farmakolojik tedavi onaylanmadı. Esrar yoksunluğunun ve/veya esrar kullanımının tedavisinde çeşitli ilaçlar umut verici sonuçlar gösterdi ve tedavide kullanılıyor. Tedavi yanıtı tamamen danışanın değişim için motivasyonuyla belirlenir. Bir danışanım, ailesinin “Biz seans ücretlerini verdik ister git ister gitme” demesi üzerine seanslara başlamıştı. Ancak şu anda bir yılı aşkın süredir esrar kullanmıyor.
MESUDE ERŞAN
Alıntı: diken.com.tr