Page 62 - Hekimce Bakış Dergisi 85. Sayı

74 Mart 2014
BURSA BELEDİYE KANUNU’NDAN BAZI MADDELER

100 maddeden oluşan kanunun içeriği çok geniş ve detaylıdır. Hatta o kadar detay ve incelikli
kalem alınmıştır ki, bu nedenle dünyada örneği yok denebilir. O yıllarda böylesi ince ve detaylı
bir standartlar silsilesi bu belgeyi benzersiz kılmaktadır. Bazı özetlenmiş maddeler şöyledir;

Ve mahkeme kararıyla yiyecek Ve ayağı yaramaz bârgiri Ziyâdeye satarlarsa, muhtesib
ve içecek ve giyecek ve hubûbât işletmeyeler. Ve at ve katır (belediye başkanı) dutub te’dîb
ki; çarşıda ve pazarda vardır, ve eşek ayağını gözedeler ve ede. Ammâ bu bâbda ve gayride
gözedilüb her meslek sahibi teftiş semerin göreler. Ve ağır yük mahkeme kararı bile ola.
oluna. Eğer terâzûda ve kilede urmayalar; zira dilsüz canavardır. - Berber gözlene; kâfir başın tıraş
ve arşunda eksük bulunursa, Her kangısında eksük etdükleri ustura ile Müslüman
muhtesib (belediye başkanı) bulunursa, sâhibine tamam başın tıraş etmeyeler. Kâfir yüzin
haklarından gele. etdüre. Eslemeyeni gereği gibi sildikleri fota ile Müslüman
hakkından gele. Ve hammâllar
Etmekçiler, standart olarak ağır yük urmayalar, ma’kul yüzin silmeyeler. Usturaları
alınan ekmeği narh üzere pâk üzerine ola keskün ola.
işleyeler, eksik ve çiğ olmaya. Tabibler dahi gözlene;
Etmek içinde kara bulunursa ve - Ve sirke ve yoğurda su bîmârhâne (hastahane)
çiğ olursa, tabanına let uralar; koymayalar. Su katılmış olub tabiblerine göstereler, imtihân
eksük olursa tahta külâh uralar bulunursa, teşhir edeler veyahud edeler, kabul etmedikleri
veyahud para cezası alalar. tahta külâh uralar, gezdireler. kimesneleri men` edeler.
Ve her etmekçinin elinde Kuyumcular, sâde işi Cerrâhlar dahi gözlene;
iki aylık, en az bir aylık un dirhemine bir akçe; minekârî işde san`atlarında kâmil olalar.
buluna. Tâ ki, aniden bazara un dirhemine iki akçe ve altun sâde
gelmeyüb Müslümanlara darlık ise miskâline üç akçe; müşebbek Değirmenciler gözlene;
göstermeyeler. Eğer muhâlefet işde miskâline beş akçe ve gümüş değirmende tavuk beslemeyeler
edecek olurlarsa, cezalandırıla. düğmeler iriyi ve hurdayı gâyet ki, halkın ununa ve buğdayına
Eyle olıcak ekmek gâyet eyü ve eyü hâlis işleyeler, bakır koyub zarar etmeye. Ve âdetlerinden
artuk almayalar ve iri
arı olmak gerekdir. işlemeyeler. İşleyenin muhtesib öğütmeyeler ve kesmüklü
(belediye başkanı) gereği gibi
- Aşcılar bişürdükleri aşı pâk haklarından gele. buğdayı değiştirmeyeler ve illâ
bişüreler ve çanakların pâk su muhkem ve müntehî hakkından
ile yuyalar ve tezgâhlarında Ve boyacıları dahi gözedeler, geleler.
kâfir olmaya. Ve iç yağiyle nesne kalb boyamayalar; boyarlarsa Ve câmilerde dilenci tâifesin
bişürmeyeler. Ve bir akçelik gereği gibi hakkından geleler. yürütmeyeler.
eti her ne narh üzerine alurlar
ise beş pare olur. Bir akçelik aş Ve iplikçilerin ipliği tire Ve her san‘atı aydan aya kadı
alanın aşına bir pâre koyalar. ipliğine berâber ola. Ve astar ki, ile teftiş ede ve dahi göre ve
İki pulluk dahi etmek vereler. şehirde işlene, sekiz arşun ola, gözede. Her kangısı kim ta‘yin
Bir akçelikden artuk alsalar ya eksük olmaya. Olursa hakkından olunan narhdan eksük sata,
eksük alsalar, bu hisâb üzerine geleler. muhtesib (belediye başkanı)
vereler. Cemî‘ Edirne’nin aşcıları Hammâmcılar, hâmmâmları hakkından gelüb teşhîr ede.
ittifakiyle teftiş olundı. gözedeler, yunmuş ola, ıssı ve Fil-cümle bu zikr olunanlardan
sovuk su ile ârâste ve dellâkleri
Ve kile ve arşun ve dirhem cest ve çâlâk ola. Usturası keskin gayrı her ne kim Allâh ü Te‘âlâ
gözlenile; eksüği bulunanın ola. Şöyle ki, usturası altında yaratmışdır, hepsini de muhtesib
hakkından geleler. kimesne zahmet çekmeye ve (belediye başkanı) görüb gözetse
Un kapanında olan kapan nâzır olan fotaları pâk duta; gerekdir, hükmi vardır.
taşlarını, mahkeme kararıyla Müslümana verdüği fotayı kâfire Şöyle bileler, her kim muhâlefet
muhtesib (belediye başkanı) vermeye. ve inâd ederse, itâba ve ikâba
dâim görüb gözede. Tâ ki, hile müstahak olur”
ve telbîs olub un alan ve satan Ve dahi hekîmlere ve attârlara
kimesnelere zarar ve ziyân ve cerrâhlara, muhtesib (belediye
olmaya. başkanı)in hükmi vardır; görse ve ( Hayvan haklarının 20. yüzyılın
gözetse gerekdir. başında savunulmaya başlandığı
Ve hamallar na‘lsuz at istihdâm düşünülürse, bu maddede
etmeyüb ve dağ yükünün iki Bakkallar ve attârlar ve zamanın çok ilerisinde bir hukuk
yükünden ziyâde götürmeye. bezzâzlar ve takyeciler, onun on
bire satalar, ziyâdeye satmayalar. anlayışı olduğu daha iyi anlaşılır)
KAYNAKLAR
1. Gökhan Aktepe, “Tarihte İlk Kalite Hareketleri ve Osmanlılar’da Kalite”, Askon, s:6, Ağustos-Eylül-Ekim 2000
2. Mübahat Kütükoğlu , “Osmanlı İktisadi Yapısı”, Osmanlı Devleti Tarihi-II, IRCICA, İstanbul 1999
3. KANUNNÂME-İ İHTİSÂB-I BURSA, tam metin TSE yayını 1995