Türk Tabipleri Birliği (TTB), Halk Sağlığı Uzmanları Derneği (HASUDER), Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği (KLİMİK) ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanlık Derneği (KLİMUD), HPV aşısını b137 ülkenin ulusal bağışıklama programına aldığını hatırlatarak ‘Türkiye’nin de daha fazla zaman kaybetmemesi gerektiğini’ söyledi.
Ortak yazılı açıklama yapan birlik ve dernekler, HPV’ye bağlı hastalıklarla mücadele ve korunma için en etkili yolun aşılanma olduğunu yineledi. Açıklamada, HPV aşısının ulusal sağlık sistemi tarafından ücretsiz sunulmasının temel insan haklarından ‘sağlık hakkı‘nın gereği olduğunu vurgulandı. En azından başlangıç için 12 ve 13 yaşına gelmiş tüm kız çocuklarına iki doz dokuz valan HPV aşısının ücretsiz olarak uygulanmasına başlanması, sonrasında tüm kız çocuklarının 12 yaşına geldiklerinde aşılanmasıyla bağışıklamanın devam ettirilmesi önerildi.
DSÖ tüm ülkelere aşıyı öneriyor
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), 2018’de ilk elimine edilecek kanser türünün rahim ağzı kanseri olabileceğini duyurmuş ve 2020’de Rahim Ağzı Kanseri Eliminasyon Programı’nı başlatmıştı. Bu programa göre rahim ağzı kanseriyle tek tek değil global bir mücadeleye ihtiyaç var. Örgüt tüm ülkelere uygun tarama programları ve HPV aşılamasını öneriyor. Bu programın gerçekleşmesi halinde 2030’da tüm dünyada 15 yaşına gelmiş kız çocuklarının yüzde 90’ı HPV aşısını yaptırmış, 35-45 yaş arasındaki kadınların yüzde 70’i hassasiyeti yüksek bir testle taranmış ve rahim ağzı kanseri tanısı almış kadınların yüzde 90’ı tedaviye ve bakıma ulaşabilmesi hedefleniyor.
DSÖ’ye göre 2024 itibariyle dünya çapında 137 ülke HPV aşılarını ulusal programlarına dahil etti. Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi’ne göre 30 Avrupa ülkesinden 28’inde 9-14 yaş arası kız ve erkek çocukları HPV aşısıyla aşılanıyor. Bulgaristan ise sadece ergenlik dönemindeki kız çocuklarını programına dahil etti. Bu 29 Avrupa ülkesinin tamamında aşı ücretleri ulusal sağlık sistemleri tarafından karşılanıyor.
Aşı dozlarının toplam fiyatı, asgari ücretin yarısından fazla
Ülkemizde uygulanan rutin aşı takviminde henüz HPV aşısı yer almıyor. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın 2022’de aşının Genişletilmiş Bağışıklama Programı kapsamında ücretsiz uygulanacağı ve HPV aşısı üretiminin sağlanacağına ilişkin demecinin üzerinden iki yıla yakın zaman geçti. Ancak herhangi bir adım atılmadı. HPV aşı dozları toplam fiyatı, asgari ücretin yarısından daha fazla.
Açıklamada HPV risk gruplarının özellikleri düşünüldüğünde bu aşıya daha çok gereksinimi olanların, daha az ulaşabildiği belirtildi ve şöyle devam edildi: “Aşıların UNICEF, GAVI (dünyanın gelir düzeyi en düşük ülkelerinde yeni aşıların çocuklara ulaşımını artırmak üzere 2000 yılında kurulmuş uluslararası organizasyon), PAHO (Pan American Sağlık Organizasyonu) ile toplu olarak tedarik edilmesi, aşı fiyatlarının çok daha ucuz olmasını sağlıyor. HPV aşısının Genişletilmiş Bağışıklama Programına dahil edilmesi bu konudaki eşitsizliği gidermeye yönelik bir müdahale olarak değerlendirilmeli.”
Kadın ve erkekte çok sayıda kansere yol açıyor
Human papilloma virüsü (HPV), cilt veya mukozada bulunan hücreleri enfekte eden bir virüs. HPV’nin çeşitli tipleri rahim ağzı, genital, anal, penil kanserler, baş boyun kanserleri ve genital siğillere yol açıyor. Rahim ağzı kanseri, dünya genelinde kadınlar arasında dördüncü en yaygın kanser türü. Çoğunlukla da HPV enfeksiyonuyla ilişkili. HPV enfeksiyonunun, her yıl yaklaşık olarak çeyrek milyon kadının serviks kanseri nedeniyle ölümünden sorumlu. Bu enfeksiyon yalnızca kadınlar için değil penil, anal ve baş boyun kanserlerine neden olarak erkekler için de önemli bir sağlık sorunu. 2019’da HPV, dünyada kadınlarda 620 bin ve erkeklerde 70 bin kanser vakasına neden oldu.
Düşük ve orta gelirli ülkelerde sıklık ve ölüm oranları artıyor
En yüksek rahim ağzı kanseri sıklığı ve ölüm oranları düşük ve orta gelirli ülkelerde. Bu durum HPV aşısına, servikal tarama ve tedavi hizmetlerine erişim eksikliğinden kaynaklanan büyük eşitsizlikleri yansıtıyor.
Bilinen HPV tipleri arasında 16 ve 18 başta olmak üzere bazıları kanserojen veya yüksek riskli HPV (hrHPV) olarak kategorize edilmiştir. HPV 16 ve 18 tüm rahim ağzı kanseri vakalarının yaklaşık yüzde 70 inden; 31, 33, 45, 52 ve 58 yüzde 20’sinden (toplamda yüzde 90) sorumlu. Diğer yandan, non-kanserojen veya düşük riskli HPV (lrHPV) sınıflandırmasına giren ek HPV tipleri de var. Dolayısıyla, yüksek riskli HPV enfeksiyonunun önlenmesiyle serviks kanserine karşı önemli oranda korunma sağlanıyor.
Altı koruyucu aşı geliştirildi
HPV ile ilişkili hastalıkların kesin bir tedavisi olmadığı için, mücadelede virüs bulaşının önlenmesi ve bağışıklamanın en etkin yöntem. Ayrıca servikal sürüntü alınarak yapılan tarama (smear) ve böylece tespit edilen kanser öncesi lezyonların erken tedavisi rahim ağzı kanserini önlemenin etkili bir yolu. Ancak bu tarama çok az kadın tarafından yapılıyor.
HPV için ilk aşı 2006’da onaylandı. Şu anda altı koruyucu HPV aşısı bulunuyor. Aşılamanın HPV’ye maruz kalmadan önce, yani cinsel aktivitenin başlamasından önce uygulanması öncelikli hedef. Tüm HPV aşıları 9 yaş ve üzeri kadınlarda kullanılabiliyor. Aşıya göre 26 veya 45 yaşına kadar yapılabiliyor. Bazı HPV aşılarının erkeklerde kullanımı da lisanslı. Tüm aşılar, rekombinant DNA ve hücre kültürü teknolojisi kullanılarak hazırlanıyor. HPV aşıları canlı biyolojik ürünler veya viral DNA içermez ve dolayısıyla enfeksiyona yol açmazlar.
Genital siğilleri de engelliyor
HPV aşıları 2, 4 veya 9 tip içeren aşılar olarak da sınıflandırılabilir. İki valan aşı dünya çapında rahim ağzı kanseri vakalarının yaklaşık yüzde 70’inden sorumlu olan virüs tipleri 16 ve 18’i içerir. Kuadrivalan (4’lü) HPV aşısı tip 16 ve 18’in yanı sıra genital siğillerin yüzde 90’ından sorumlu olan iki tipi (HPV 6 ve 11’i) içerir. Nanovalan (9’lu) HPV aşısı ise 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58 tipler (hem kanserlerin hem siğillerin yüzde 90’ından sorumlu tipleri) içerir.
HPV aşılarının önerilen uygulanma takvimi, 15 yaş ve üzerindekiler için 6 aylık süre içinde (0.-2.-6. aylarda birer doz olmak üzere) üç doz halinde uygulanması. 9-14 yaş arasındakiler içinse iki doz (0 ve 6-12 ay) yeterli görülüyor.
Ön yeterliliğini almış ve ruhsatlandırılmış altı aşıdan üçü Türkiye’de uygulanıyor.
Öte yandan 2014’den beri süren Türkiye Servikal Kanser Tarama Programı’nın dört milyon kadından elde edilen verilerine göre 2020’de ülkemizde HPV-DNA pozitifliği yüzde 4.39. Rutin aşı takviminde ise henüz HPV aşısı yer almadığı için DSÖ 2030 hedeflerine ulaşmakta oldukça geride kalıyoruz.
Alıntı: diken.com.tr