30 yıl geçti üzerinden; o nedenle özellikle ülkemizde kimse hatırlamıyor Exxon Valdez kazasını ve Alaska kıyılarında neden olduğu korkunç ekolojik yıkımı… Oysa bugün bile meydana gelen en büyük çevre kazalarından biri kabul ediliyor; Exxon Valdez isimli tankerden yayılan 10 milyon galondan fazla petrolün neden olduğu çevre yıkımı…
Üzerinden 30 yıl geçmesine rağmen hala Alaska kıyılarında bu büyük ekolojik çöküşün izleri silinebilmiş değil… Popüler bilim dergisi Nature’da 22 Mart 2019 tarihinde Tim Lydon imzası ile yayınlanan bir makaleden öğreniyoruz ki; bu kazanın üzerinden 30 yıl geçmesine karşın hala izleri Alaska kıyılarında görülebiliyor. Prens William boğazının kıyılarında sahilde küçük bir delik bile açtığınızda karşınıza petrol artıkları çıkıyor…
Kısaca hatırlamak gerekirse bundan 30 yıl önce 24 Mart 1989’da Exxon Valdez isimli bir tanker Alaska’da Prens William Boğazında Bligh Reef’te karaya oturdu. İlk başta pek dikkat çekmedi bu kaza… Çünkü dünyanın her yerinde milyonlarca galon dev tankerlerle taşınıyor ve bu tankerler zaman zaman dev cüsseleri nedeni ile karaya oturabiliyorlardı… Üstelik bu kazalar pek bir sorun yaratmadan atlatılabiliyordu… Ancak kısa bir süre sonra tüm dünya bu kazanın öncekilere benzemediğini acı bir şekilde anladı… Tek cidarlı olan gemiden yoğun şekilde petrol sızıyordu. Olumsuz hava koşulları, geminin aldığı hasarın büyüklüğü ve bölgenin coğrafi yapısı nedeni ile gemiye müdahale edilemiyordu. 10.8 milyon galondan fazla ham petrol dünyanın gözü önünde Alaska’nın insan eli değmemiş olağanüstü güzellikteki denizine ve kıyılarına yayıldı; 4000 km² lik alanı kapladı. Resmi rakamlara göre milyonlarca kuş, balık ve yüzlerce fok ve balina öldü. Zararın büyüklüğü karşında adeta dili tutulan dünya kaptan ve mürettebattın uzun yıllar süren yargılanmasını sessizce izledi… Kaza sırasında kaptanın sarhoş olduğu iddia edildi; ama kimsenin aklına o yıllarda fosil yakıtların çevre ve insan sağlığı için zararlarını ortaya koymak gelmedi.
Popüler bilim dergisi Nature’da yayınlanan Tim Lydon’un makalesine geri dönecek olursak; Lydon makalesinde kazanın üzerinden tam 30 yıl geçmesine karşın hala Alaska’nın bu bölgesinin kazanın yıkıcı etkilerinden kurtulamadığını yazıyor. Kazadan sonra bölgede 24 canlı türünün 19’ü zarar görmüş. Vahşi yaşamın gördüğü bu büyük zarar bölgede yaşayan çok sayıda insanın göç etmesine neden olmuş. Başta somon balığı ve karides olmak üzere bazı türler uzun yıllar sonra yeniden görülmeye başlanmış. Hatta bölge kalan az sayıda insan tekrar avcılığa geri dönmüş, Ama katil balinaların bir türü, bazı deniz kuşu türleri gibi bazı türlerin tekrar bölgede görülmesine ise bilim insanları tarafından artık imkânsız gözü ile bakılıyor… Sahilde ise çok az kazı yapmakla petrol artıklarına rahatça ulaşılabiliyor. Uzun yıllar süren davalar sonucu Exxon Valdez’in sahibi olan petrol şirketi bölgenin temizliği için 2 milyar dolar ödemiş; Ama hala tazminat davaları devam ediyor ve iddialara göre şirket artık tazminat ödemek istemiyor.
O günlerde tartışılmayan fosil yakıtların kullanımı bugün artık tartışılıyor; tüm dünyada… 30 yıl önce bir kaza ile Alaska’da doğaya kalıcı hasar veren fosil yakıtlar atmosfere çıkarttıkları sera gazları ile bugün küresel iklim değişikliğinin temel nedeni… 30 yıl önce Alaska kıyılarına kalıcı zararlar veren fosil yakıtlar günümüzde tüm dünyayı tehdit ediyor artık… Petrol şirketleri ise para kazanma uğruna üretimlerini artırarak ve Meksika körfezinde olduğu gibi yeni büyük kazalar yaparak sürdürüyor… Tüm dünyanın küresel iklim değişikliği nedeni ile koşar adım gittiği son bile durduramıyor onların para sevgisini…
Exxon Valdez kazasının 30. yıldönümünde önümüzde daha büyük bir tehlike var; fosil yakıt üreticileri ve tüketicileri nedeni ile; bu sefer bölgesel değil; topyekûn ekolojik çöküş; yok oluş…
Daha anlamadık mı?
Bu fotoğraf 26 Temmuz 2018 tarihinde Alaska’da Eleanor Adası’nda; Exxon Valdez kazasından 30 yıl sonra; David Janka çekilmiş (https://www.hakaimagazine.com/news/wounded-wilderness-the-exxon-valdez-oil-spill-30-years-later/)