Page 42 - Hekimce Bakış Dergisi 74. Sayı

kültür / sanat 40

Aynalar görünmeyenlerin bakıfl açısından
insano¤lunun serüveninin de¤iflik
bölümlerini anlatmanın çekicili¤ine
dayanamadım. Baflka bir deyiflle pek
Dr. Engin Demiriz bilinmeyenleri anlatmak istedim. ‹flte
bazı örnekler: Adem’le Havva
cennetten kovulduklarında Afrika’ya
ynalar Uruguaylı yazar Eduardo
yerlefltiler, Paris'e de¤il. Bir zaman
A Galeano’nun son kitabı. 2007 sonra o¤ulları dünyayı dolaflmaya
çıktı¤ında yazı icat edilmiflti, ama
yılında baflarılı bir akci¤er kanseri
operasyonu geçiren yazar hastalı¤ının Irak'ta, Teksas'ta de¤il. Cebir de Irakta
tedavisi süresinde bu kitabını yazmaya biliniyordu. 1200 yıl önce Muhammed
baflladı¤ını ve bunun kendisine El Harizmi bulmufltu ve logaritma
hastalı¤ıyla savaflma gücü verdi¤ini sözcü¤ü onun adından türetilmifltir.
söylüyor. ‹simler onları isimlendirenlerle pek
uyuflmaz genellikle. Örne¤in British
Aynalar, evrenin tarihini foto¤rafta Museum'daki Partenon yontuları Elgin
görünmeyenlerin gözünden anlatıyor. mermerleri olarak bilinir, oysa Fidias'ın
Resmi tarihin aksine kazananların de¤il yonttu¤u mermerlerdir. Elgin onları
kaybedenlerin, hiçkimselerin, yok müzeye satan ‹ngiliz'in adıdır.
sayılanların yani tarihin asıl mimarlarının Özgürlük filozofu John Locke Kraliyet
öyküsünü sunuyor. Galeano di¤er Afrika flirketi adına köle alıp satardı.
kitaplarında oldu¤u gibi, Aynalar’da 1234 yılından bafllayarak tam yedi
da bilindik kavramları tersyüz ediyor yüzyıl boyunca Katolik kilisesi
ve sorular soruyor. Anormal olan nasıl kadınların tapınaklarda flarkı
normal sayılır? (Arjantin'in en yüksek Tepetaklak ve Latin Amerika’nın Kesik söylemesini yasaklamıfltı, Havva
anıtı 19. yüzyılda Patagonya yerlilerini Damarları Türkçe’ye de çevrilmifl ünlü kızlarının sesinin kutsal yerleri
yok eden General Roca adına kitaplarından bazıları. Latin Amerika’nın kirletece¤i düflüncesiyle.
dikilmifltir, Uruguay'ın en genifl caddesi Kesik Damarları, geçen yıl Venezüella
Uruguay yerlilerinin kökünü kazıyan Devlet Baflkanı Chavez tarafından Birleflik Devletler’de büyük flirketlerin
general Rivera'nın adını taflır). Baflkan Obama'ya hediye edildi¤inde insan hakları vardır. 1886’da yüksek
yazıldı¤ından neredeyse 40 yıl sonra mahkeme bu hakları özel kurulufllara
Galeano bu kitabında tarihi ezilenlerin, çoksatarlar listesine girmiflti. da tanımıfltı. Çok zaman geçmedi,
yani kadınların, siyahların, yerlilerin, flirketlerinin insan haklarını savunmak
sömürülenlerin, tüm dıfllanmıflların Kitaplarında Özellikle Latin Amerika’nın için Birleflik Devletler dünyanın farklı
a¤zından yeniden yorumlarken mizahı, yakın ve uzak tarihini anlatır, oralara yerlerinde on ülkeyi iflgal etti. Bunun
ironiyi elden bırakmıyor. Democracy özgü büyülü gerçekçili¤in fliirsel, esprili üzerine Mark Twain bayraklarındaki
Now'da kendisiyle yapılan söyleflide diliyle. John Berger'e göre Galeano'yu yıldızları kurukafalarla de¤ifltirmeyi
kitabını flöyle tanıtıyor: ''‹nsanın tarihini yayınlamak düflmanı yayınlamak önermiflti. Bir baflka yazar Ambroise
görünmez olanların gözünden yeniden gibidir: Yalanın, kayıtsızlı¤ın, hepsinden Bierce ise flöyle diyordu: ''Savafl
biçimlendiren, ırkçılıkla, maçolukla, öte unutkanlı¤ın düflmanını. “Suçlarımızı Tanrı’nın bize co¤rafyayı ö¤retmek için
militarizmle, seçkincilikle ve baflka bize hatırlattı¤ı için ona minnettarız,” seçti¤i bir yoldur.''
birçok izmle sakatlanmıfl yeryüzünün der Berger.
gökkufla¤ını yeniden keflfeden 600 Galeano kitabını Kaybolan fieyler
küçük öykü. Amacım hiç kimse Galeano, 2008’de Aynalar yayınlandı- bölümü ile bitiriyor:
olmayanlar hakkında hiç kimse ¤ında Meksika gazetesi La Jornada'ya “Barıfl ve adalet haykırarak do¤an
olmayanların sesiyle konuflmaktı. Küçük flunları yazar: Hergün gazeteleri yirminci yüzyıl, kanın içinde bo¤ularak
öyküler çünkü ben sözcük okurken tarih dersindeymiflim gibi öldü ve buldu¤undan çok daha
enflasyonuna karflıyım, az sözle çok geliyor. Gazeteler söyledikleri ve adaletsiz bir dünya bıraktı arkasında.
fley anlatmak istedim. Ço¤unlukla çok söylemedikleriyle bana çok fley Yine barıfl ve adalet haykırarak do¤an
söz hiçbir fley söylememek içindir.'' ö¤retiyor. Tarih yaflayan bir paradoks; yirmi birinci yüzyıl da, önceki yüzyılın
çeliflkilerle yürüyor. Belki bu yüzden izinden gitmekte. Ben çocukken,
Galeano, 1940 do¤umlu Uruguaylı bir suskunlu¤u sözlerinden daha çok fley dünyada kaybolan her fleyin Ay’a
yazar. Gençlik yıllarında pek çok farklı anlatıyor ve ço¤u kez yalan söylerken gitti¤ine inanıyordum. Ne var ki, Ay’a
ifllerde, 1960’larda da gazeteci olarak gerçe¤i itiraf ediyor. Kısa bir süre sonra giden astronotlar orada ne tehlikeli
çalıflmaya bafllamıfl, diktatörlük bir kitabım yayınlanacak: Aynalar. Bir rüyaları, ne tutulmayan vaatleri ne de
döneminde bir süre hapis yatmıfl ve tür evrensel tarih, cüretimi hoflgörün. kırık umutları buldular. E¤er bunlar
1985 yılına kadar ‹spanya’da politik Oscar Wilde ''herfleye direnebilirim, Ay’da de¤ilseler, neredeler o zaman?
mülteci olarak kalmıfltır. Atefl Anıları, bafltan çıkarılma dıflında'' demifl. ‹tiraf Yoksa dünyada kaybolmadılar mı?
Aflkın ve Savaflın Gündüz ve Geceleri, etmeliyim ki ben de foto¤rafta Yoksa dünyada saklanıyorlar mı?”