Page 50 - Hekimce Bakış Dergisi 76-77. Sayı

kültür / sanat 48

Fado-Kader-Melankoli
D etone
D D eettoonnee
Mariza
Dr. Güzide EL‹TEZ
Dr. Güzide EL‹TEZ

B ir zamanlar büyük bir denizin Belki de Avrupa k›tas›ndaki en
k›y›s›nda yaflayan bir halk
hüzünlü, en melankolik müzik olan
varm›fl. Bu halk›n erkekleri bu
fadoyu söyleyen kifliye de Fadista
uçsuz bucaks›z denizin ard›ndakileri ad› veriliyor. Klasik, Geleneksel ve
anlatan, içinde canavarlar›n, cinlerin, Orijinal fado olmak üzere 3 çeflit
perilerin cirit att›¤› hikayelerle fado var. Yaklafl›k 150 y›ll›k geçmifli
büyürlermifl. ‹çlerinden baz›lar› bu olan bu flark›lar›n say›s›n›n 300
hikayelerin büyüsüne kap›l›p, kadar oldu¤u san›l›yor.
bilinmezin cazibesine karfl›
koyamay›p denize yelken açm›fllar. Geleneksel fadoda müzik ayn›,
Maceradan maceraya koflan, yeni sözler de¤ifliyor. Klasik fado bunun
topraklar keflfeden, yeni halklar tam tersi, sözler ayn› kal›p beste
tan›yan bu insanlar›n birço¤u geri de¤ifliyor. Orijinal fadoda ise
dönememifl. flark›c›n›n tarz› ön plana ç›k›yor. Her
ne kadar melankolik müzik olarak
‹nsanl›k bu denizcilerin cesaretine, bilinse de oldukça fazla say›da
keflifler ve bulufllar tarihini borçlu. nefleli, canl› hatta k›vrak fadoya da
Bu yolculuklarda yitip giden geri rastlan›yor. Fado sahnede
dönmeyen erkeklerin arkas›ndan söylenirken fadistaya biri klasik
a¤lamak da bu ülkenin kad›nlar›na di¤eri bas iki gitar, bir de 12 telli,
kalm›flt›r. ‹flte FADO, okyanusa Portekiz udu da diyebilece¤imiz
aç›lan erkeklerin arkas›ndan yak›lan çalg› efllik ediyor.
a¤›tlar›n tümüne verilen isim. sokaklarda büyümüfl. 5 yafl›ndan
Lizbon’un arka mahallerinde do¤an Günümüzde fadistalar›n en büyü¤ü, bu yana fado söyleyen bir sanatç›.
bu müzi¤in ad›, Portekizce’de Amalia Rodriguez olarak tan›n›yor. Önce ailesinin restoran›nda flark›
“kader- al›nyaz›s›” anlam›na geliyor. Portekiz’in bu ünlü sesi 1950 söylemeye bafllam›fl. Bafllangıçta
y›llar›ndan sonra fadonun Lizbon’un caz tarz›nda müzik yapan sanatç›
“fado evleri”nden ç›karak tüm dünya bir ara Brezilyada soul, caz tarz›nda
taraf›ndan tan›nmas›n› sa¤lam›flt›r. flark› söylemifl. ‹lk büyük ç›k›fl›n›
Amalia yüzlerce plak yapt›, onlarca 1999 y›l›nda Lizbon ve Porto’da
da film çekti ve Portekiz için bir yap›lan Amalia Rodrigues’› anma
efsaneye dönüfltü.70 li yafllar›na konserlerinde fado söyleyerek yapt›.
kadar sahnede kald›, ilerlemifl Sanatç› bu müzikle ilgili “Fado
yafl›na ra¤men flark› söylemeyi yaln›zca bir müzik de¤il, bir histir.
sürdürdü. 79 yafl›nda öldü¤ünde Üzücü de¤il melankoliktir. Ben bu
Portekiz ard›ndan derin bir yasa müzi¤i seçmedim, bu benim
gömüldü. Amalia’ya halk› taraf›ndan kaderimdi.” diyor...
“Portekiz ruhunun kraliçesi” ünvan›
verilmifltir. Amalia Rodruegez’den ‹lk albümü “Fado em mim” 300.000
sonra birçok ünlü Fadista bu tahta sat›fl yaparak tüm zamanlar›n en
yaklaflamad›, hep Amalia’n›n çok satan Fado albümü oldu.
gölgesinde kald›lar. fiimdi ise bu Portekiz’de bu müzi¤in yeniden
taht›n bir Prenses’i var: MAR‹ZA. canlanmas›na liste bafl› olmas›n›
sa¤lad›. Bir anda müzi¤i ile tüm
1973 do¤umlu Mariza, Portekiz’in dünyan›n ilgi oda¤› olan Mariza,
sömürgesi Mozambik’de do¤mufl. ald›¤› “German Critic Awards 2001-
Mariza, Fadonun do¤du¤u 2003”, “BBC Dünya Müzik Ödülleri