Halk Sağlığı Uzmanları Derneği (HASUDER) Başkanı Prof. Dr. Bülent Kılıç, deprem bölgesinde havaların ısınmasıyla birlikte ishalli hastalıkların artacağını söyledi. Kanlı (shigella vb.), ateşli (tifo vb.) ve virüslerin (nora, rota virüs gibi) yol açtığı ishaller ve hepatit (sarılık) hastalıklarının artması bekleniyor.
6 Şubat’da meydana gelen, 11 il ve yaklaşık 14 milyonu etkileyen depremlerin etkisi sürüyor. Üzerinden iki ay geçmesine rağmen bölgede halledilmeyi bekleyen büyük sağlık sorunları var.
HASUDER’den 10 kişilik bir ekip, beş gün boyunca Hatay, Gaziantep ve Kahramanmaraş ve toplam sekiz ilçede incelemelerde bulundu. Bölgeden dönen Kılıç, Diken’in sorularını yanıtladı.
ASM hizmetleri ‘yok’ düzeyinde
Aile sağlığı merkezlerinde ciddi bir hizmet açığı var. Kılıç’ın deyimiyle, aile sağlığı hizmetleri ‘yok düzeyinde’, Yeniden kurgulanmaya çalışılıyor. Geçici yaşam alanlarında, konteyner ya da çadırda revir benzeri koşullarda hizmet verilmeye çalışılıyor. Kılıç, “Deprem aile hekimliği sisteminin çok da uygun olmadığını, iyi kurgulanmadığını bir kez daha gösterdi. Aile Sağlığı Merkezlerinin (ASM) neredeyse tamamı yıkıldı. ASM’lerin hizmetlerinin, bölge tabanlı değil, nüfusa bağlı olması doğru değil” dedi.
Şimdiye kadar bölgedenciddi bir salgın bildirilmedi. Ancak bütün çadır kentlerde uyuz salgını var. Bugüne kadar solunum yolu enfeksiyonları (grip, nezle gibi) fazlaydı. Ama havaların ısınmasıyla başka hastalıkların etkili olması bekleniyor. İshalli hastalıklara yönelik önlem alınmaya çalışıldığını gözleyen Kılıç, “Bu konuda sahada ciddi bir çalışma var. Özellikle halk sağlığı uzmanları bütün çadır ve konteyner kentlerde içme ve kullanma sularını takip ediyor. Klor ve bakteri analizleri her gün düzenli yapılıyor. Depolar klorlanıyor” diye konuştu.
‘Kırsal alanlarda ciddi salgınlar çıkabilir’
Ancak kırsal temiz suyla ilgili bazı sorunlar sürüyor. Köylere kaynaklardan su geliyor ve depoda biriktirilmeden ve klorlanmadan direk kullanılmak üzere evlere veriliyor. Kılıç, şöyle devam etti: “Köylerde özellikle kırsal alanda ciddi salgınlar çıkabilir. Suyun kaynaktan çıkıp, geldiği yere kadar kirlenme riski çok yüksek. Mutlaka depolarda biriktirilmesi, klorlanması, klor düzeylerinin düzenli ölçülmesi gerekiyor.”
Kanalizasyon sisteminin düzeltilemediği yerler var. Daha çok foseptik denilen çukurlar kullanılıyor. Kılıç, “Fosseptik çukurlarının düzenli boşaltılması lazım. Belediyelere burada çok büyük görev düşüyor. Suyun klorlanması, şebekelerin yenilenmesi, kanalizasyon hatlarının tamiri gibi. Sağlık Bakanlığı bunların denetimini yapıyor” diye bilgi verdi.
Prof. Dr. Bülent Kılıç ve ekibi.
‘Afetlerden sonra istenmeyen gebelikler artar’
Kılıç’ın üzerinde önemli durduğu bir diğer eksiklik, kadın sağlığı hizmetleri. Bu sadece kadın hastalıklarını değil, cinsel ve üreme sağlığı hizmetlerini de kapsıyor. Ataerkil toplumsal yapı nedeniyle kadınların baskı altında olduklarını vurgulayan Kılıç, şöyle devam etti: “Maalesef Sağlık Bakanlığı uzun süredir aile planlaması hizmetlerini pasif direnişle, istemeye istemeye veriyordu. Doğurganlık teşvik ediliyor, malzeme eksikliği (doğum kontrol yöntemleri) sıkıntısı her zaman yaşanıyor. Deprem bölgesinde de ciddi bir malzeme (rahim içi araç, doğum kontrol yöntemi vs.) eksikliği var. Aile planlaması çalışmaları yapılmaz, üreme sağlığı hizmetleri sağlanmazsa istenmeyen gebelikler artar. Afetler, göçler ve savaşlarda istenmeyen gebelikler, şiddet, taciz artar. Aile içinde de olsa zorla cinsel ilişkiye girme çok sık rastladığımız bir şey. Dolayısıyla bizim kadınlara mutlaka aile planlaması danışmanlığı hizmeti vermemiz, istenmeyen gebelikleri önlememiz gerekiyor.”
Çadır da konteyner de su alıyor
Kılıç temel barınma koşullarının hala çok kötü olduğunu anlattı: “Tamamen bilgisizlik nedeniyle, bütün uyarılara rağmen çadır kentlerin uygun yer ve şekilde kurulmaması, konteynerlerin de kaliteli olmaması nedeniyle bu sorunlar yaşanıyor. Gittiğimiz sekiz ilçede de gözledim. Yağmur yağınca çadırların tamamı su alıyor. Olacak iş değil. Çadırlar o kadar kötü kurulmuş ki… Yerden yüksek değil, toprak zemin üzerinde. Su basıyor, içi etrafı çamur oluyor. Yürüme alanı yok. Yan yanalar, ipleri birbirine girmiş. Çadırın içini ısıtmak zor. Sobalarla ısınmaya çalışıyorlar, yangın, kaza tehlikesi var.”
Konteyner kentler biraz daha iyi. Ama konteynerlerde kalite sorunu var, yağmur yağınca su alıyor. Elektrik, su ve kanalizasyona bağlı alanlarda, içinde tuvalet, banyo, mutfakları (hepsinde yok, hemen hemen yarısında var) bulunuyor. Kılıç, “Bu koşulları olmayan konteynerler da kötü. Çadırın kutu haline getirilmiş hali oluyor” dedi.
‘Yaşlılar ihmal ediliyor’
İhmal edilen, konuşulmayan, en kırılgan gruplarından biri de yaşlılar. Yaşlı sağlığı hizmetleriyle ilgili ciddi bir açık var. “O kadar çok yaşlı insan var ki” diyen Kılıç şöyle devam etti: “Yürümesi zor, romatizma hastası, tekerlekli sandalye, baston ihtiyacı duyan, görmeyen, kataraktı olan, duymayan o kadar çok sayıda yaşlı yaşıyor. Bunlarla ilgili hizmetler de yok seviyesinde. Herkes hastalık çıkmasın diye bulaşıcı hastalıklara yoğunlaşmışken yaşlılar çok ihmal edildi.”
‘Hekimler ve sağlık çalışanları tükendi’
Kılıç ayrıca bölgede, zor koşullarda görev yapan hekimlerin çok ağır iş yükü, stres ve kaygılarla çalıştıklarını paylaştı. Kılıç, bazıları depremzede olan hekimler ve sağlık çalışanlarında ‘tükenmişlik’ tespit ettiklerini söyledi. Konaklama sağlık çalışanları için de çok büyük sorun. Zorunlu hizmet, görevlendirme, uzmanlık eğitimleri için bölgeye gelenleri büyük sorunlar bekliyor. Kılıç, ciddi bir yönetim ve organizasyonsuzluk sorunu yaşandığını söyledi: “Ev yok. Konteyner ya da çadırda kalmaları gerekiyor. Yeterli sayıda konteyner yok. Çadırların koşulları kötü. Bir kısmı evli, küçük çocukları var. Bir kısmının bakması gerekenler var. Geçici birimlerde kalıyorlar. Devletin önlem almalı. Elektriği, suyu ve kanalizasyonu olan merkezlerde, konteyner kentlerde bunlara yer ayırmalı.”
Alıntı: diken.com.tr