Ekonomik davranışın biyolojik temelleri araştırıldı: Beyin, nesnelerin değerini nasıl algılıyor?

Araştırmacılar maymunların on binlerce kez farklı nesne tercihlerini ve bu sıradaki göz hareketlerini ölçtü.

Geçen hafta boyunca “Efsane Cuma”, “Şahane Cuma”, “Black Friday” gibi başlıklar taşıyan reklamlar her yeri sardı. Mağazalarda ya da internette indirim yakalamaya çalışanlar, satışları kat kat artırdı. Peki, bu tür “ekonomik davranışların” ardındaki sinirbilimi inceleyen ciddi miktarda araştırma yapıldığını biliyor muydunuz?

Bu araştırmalardan biri University College London’dan sinirbilimcilerin öncülüğünde yapıldı. Üstelik bu yeni çalışma, sadece beynin değerli bir şeyi nasıl belirlediğinin ve algıladığının karmaşık sinirbilimini incelemekle kalmadı, aynı zamanda değer ve ödülle ilgili seçimlerin beynin belli bölgelerinde yapıldığını gösterdi.

Medical Xpress’in haberine göre araştırma ekonomik davranışın biyolojik temellerini göstermeye çalıştığı için insanları araştırma öznesi olarak kullanmak mümkün olmadı. Araştırmacılar bu sebeple yüksek zekaya sahip, ancak görece uzak bir kuzenimiz olan rhesus makağı ya da diğer ismiyle Hint şebeğini tercih etti.

Bu denek; finansal kararların merkezinde yer aldığı düşünülen “görsel sabitlenme” (bakışların bir süreliğine tek bir yere takılı kalması) durumunu incelemek için yeterli olanağı tanıdı.

Akademik bilim dergisi PNAS’ta yayımlanan makaleye göre araştırmacılar “M” ve “F” kodlarını taşıyan iki erişkin Hint şebeğini (Macaca mulatta) kullandı. Basit bir tercih deneyinde maymunların, bilgisayar ekranına yansıtılan iki seçeneğe bakmaları sağlandı.

Maymunlar önce, önlerindeki çubuğu hareket ettirerek bir tercih yaptığında yemekle ödüllendirilerek eğitildi. Bunun ardından birbirinden farklı şartlar içeren 10 bine yakın deneme boyunca maymunların tercihleri, göz hareketleri de izlenerek kayıt altına alındı.

University College London’dan araştırmanın başını çeken sinirbilimciler Sean E. Cavanagh ve Steven W. Kennerley, “Bakışlarımızı yönelttiğimiz noktanın, seçimlerimiz üzerinde büyük etkisi olabilir” diye yazdı.

Araştırmanın odak noktası yalnızca maymunların hangi görsele bakmayı tercih ettiği değil, bakmaya ne kadar devam ettiğiydi. Milisaniye hassasiyetinde ölçülen bu süreler bilim insanlarına göre o nesneye verilen değerin bir ölçütü ve mamunlar açısından yiyecek bir şeylerle ödüllendirilmekle özdeşleşen bu değer, “ekonomik önem” olarak değerlendirildi.

Deneylerin sonunda araştırmacılar bir nesnenin değerini belirlemenin, pek çok etkene bağlı olduğu sonucuna vardı.

Seçenekler belirdiğinde maymunlar, genellikle daha değerli ve yeni nesnelere bakışlarını çevirdi. Ancak yeni uyaranlara yönelik eğilime karşın denekler, her zaman yeni olana bakmayı tercih etmedi. Bu da beyinde değere dayalı tercihleri kontrol eden bir mekanizma bulunduğu anlamına gelebilir. Önlerindeki çubuğu hareket ettirerek seçim yapan hayvanlar, aslında bir ekonomik tercih de yaptı ve “Benim istediğim bu” demiş oldu.

Bilim insanları yazdıkları makalede şu cümlelere yer verdi:

Sürekli olarak zengin bir görsel bilgi akışına maruz kalıyoruz. Bunlardan bazıları gelecekteki kararlarımızla yüksek derecede ilişkili. Etkili kararlar vermek için çevremizdeki önemli bilgileri hızla tespit etmemiz gerekiyor. Bu da sıklıkla gözlerimizin bu bilgiye çevrilmesiyle gerçekleşen bir süreçtir.

Makalede ayrıca, şu ifadeler yer aldı:

Bu bulgular primat beyninin, değerli bilgiye yönelik sabitlenmelere eğilimli, hızlı ve sezgisel değerlendirme mekanizması taşıdığı anlamına gelebilir.

Değer temelli tercihlerin nörobiyolojik temelleri ilk kez araştırılmıyor. Ekonomik tercih sürecinde ateşlenen nöronlar daha önce de tespit edilmişti. Ancak bu yeni araştırmada ekip, ekonomik tercihlerin beyinde daha kamaşık kökenleri bulunduğunu keşfetti.

Şimdiye kadarki veriler, orkestra şefine benzetilebilecek, üst ve ön kısımda yer alan prefrontal korteks isimli bölgede bu tercihler için özelleşmiş bir grup sinir hücresi bulunması gerektiğini düşündürürken, kendi verilerini değerlendiren ekip başka bir sonuca ulaştı.

Çalışmada hayvanların neye baktığı ve neyi tercih ettiği kadar ilk bakışlarının neye yöneldiği de önemliydi:

Şaşırtıcı şekilde ilk bakışın ve sabitlenmenin yönü rastlantısal değildi. Uyaranın değerinden güçlü bir şekilde etkilendi.

Bilim insanları tercihler çok kısa sürede yapıldığı için gözlerden gelen verilere daha hızlı erişebilen ve beynin orta alt kısmında yer alan bazı bölgelerin bu işlev için daha uygun olduğunu düşünüyor.

Tüm bulgulara karşın tercihlerimizin altında yatan bilimsel gerçekler hala tam olarak açıklanmış değil. Ancak araştırmacılar bu sonuçların gelecek araştırmalar için yeni bir model oluşturmasını umuyor.

Kaynak: independentturkish.com