Türkiye’de de giderek büyüyen aşı karşıtlığı sorunu önce doktora tezi, sonra da kitap oldu. Deren Korkmaz, tezi için aralarında bir hekimin de bulunduğu 12 aşı karşıtıyla görüştü. Korkmaz, “Sosyal medyadaki filtre balonları ve yankı odaları, yanlış veya eksik bilginin pekiştirilmesinde rol oynuyor” dedi.
Korkmaz’ın İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo TV ve Sinema Anabilim Dalı’nda, ‘Sağlık İletişimi Perspektifinden Sosyal Medya İçeriklerinin Tutumları Etkileme Potansiyeli: Aşı Karşıtlığı Örneklemi’ adıyla yayınlanan doktora tezi, ‘Diagnostik Emperyalizm Aracı Olarak Sosyal Medya, Aşı Karşıtlığı’ adıyla Sarmal Yayınevi tarafından kitap olarak basıldı.
Korkmaz, kitabının önsözünde, sosyal medya platformlarının yaydığı dezenformasyonun halk sağlığını tehdit ettiğine dikkat çekiyor. Korkmaz’ın kuramsal dayanağını ‘diagnostik emperyalizm‘ oluşturuyor. Diagnostik emperyalizm, ‘aşırı teşhise‘ eleştirel yaklaşan bir emperyalizm türü.
Korkmaz bu ilişkide, sağlık iletişimini odağında kalarak, Türkiye’de aşı karşıtı bireylerin, diagnostik emperyalizm aracılığıyla, aşı yaptırmama tutumlarında sosyal medyadan nasıl etkilendiklerini ortaya koymayı hedefliyor.
İnsanlığı yok etme planının parçası olduğuna inanıyorlar
Diken’in sorularını yanıtlayan Korkmaz, aşı karşıtlarının tamamen aynı kaynaktan beslenmediklerini, ancak tüm söylemlerinde ortak nokta olarak ‘güvensizlik’ duygusunun ön plana çıktığını söyledi. Dünya Sağlık Örgütü’ne, aşıları üreten firmalara güvenmiyorlar. Yine aşıların ‘egemen güçlerin‘ insanlığı bilinçli yok etme planının bir parçası olduğuna inanıyorlar. Aşının baskıyla topluma uygulanmasının da bundan kaynakladığını düşünüyorlar.
Korkmaz, aşı karşıtlarına Facebook platformundaki gruplar aracılığıyla ulaşmış. Bunlar Türkiye’de yaşayan, 18 yaşından büyük, Covid-19 aşısı yaptırmamış, gün içerisinde en az bir saat sosyal medya platformlarını kullanan ve kendisini aşı karşıtı olarak tanımlayan bireylerden oluşuyor.
Dijital dünyada dezenformasyon kolay yayılıyor
Bilgi dijitalleşmeyle internet ortamında hızlı yayılıyor. Bilgi boşlukları daha hızlı doldurulabiliyor. Ancak bu durum içeriği teyide muhtaç veya zararlı mesajların da artmasına neden oluyor.
Sosyal medya platformlarında, takipçi sayısı yüksek ve mesleki olarak, belirli bir konumda bulunan kullanıcılar, etkileşimlerinin daha fazla insana ulaşması nedeniyle, sağlık enformasyonunun yayılımında rol oynayabiliyor.
Türkiye’de aşı karşıtlığının önceki yıllara göre daha fazla artmasında, bireylerin kendilerini dijitalleşmeyle özgür bir şekilde ifade etmeleri de rol oynuyor.
Korkmaz, “Bu doğru bilgiye ulaşmanın önünde engel oluşturuyor. Türkiye’de yükselen sosyal medya dezenformasyonunun geldiği nokta, diğer ülkelerde de benzer” dedi.
Yankı fanuslarındaki ‘hapis‘
Sosyal medyada kullanıcılar, beğendikleri içeriklerle, takip ettikleri diğer kullanıcılar veya gruplarla sosyal medya kimliği oluşturuyor. Uygulamalarsa kullanıcılarının beğendiği her içeriği ve genel anlamıyla bu kimliği, algoritmalarıyla kaydediyor. Kullanıcıyı filtrelenmiş, kendi fikriyle paralel çevrimiçi ortamlarda ‘yankı fanusu’na hapsediyor. Böylece hatalı/yanlış bilgilendirmeye bağlı oluşan yanlış bilincin kronikleşmesine yol açıyor.
Korkmaz kullanıcıların kendi istekleri dışında, ilgi alanları doğrultusunda karşıt görüşleri görmediklerini vurguladı: “İnternet ortamında yer alan algoritmalarla açıklanan filtre balonu, kullanıcıları farklı görüş ve bu görüşlere sahip diğer kullanıcılardan uzaklaştırıyor. Arama motorlarıyla kullanıcıların ilgi alanları, neyi sevip, sevmedikleri ve hatta o anda ne düşündüklerini yazmaları bile kaydedilerek, tekrarlayan bir biçimde, aynı veya benzer içeriklerle karşılaşmalarına neden oluyor. Filtre balonları ve yankı odaları, yanlış veya eksik bilginin pekiştirilmesinde rol oynuyor. Bu platformlarda dezenformasyonun denetimi özellikle sağlık gibi hayati önem taşıyan konularda dikkatle ele alınmalı.”
Sağlık okuryazarlığını artırmak önemli
Mesele sadece aşı karşıtlığı değil. Tüm tıp dünyasına ve hatta bilime karşı da önyargı/yargı/mesafeli yaklaşım var. Korkmaz’a göre bunun temel sebebi, güvensizlik. Bu güvensizliğin içerisinde birden fazla neden var. Koronavirüs pandemisi döneminde eve kapanan toplum, aktif TV izleyicisi konumuna dönüştü. Sosyal medya platformlarında daha fazla vakit geçirilmeye başlandı. Aşı karşıtlarının güvensizlik duygusunda, modern tıbba eleştirel yaklaşımları etkili.
Korkmaz, “Engellenemeyen sağlık dezenformasyonu ortamında, sağlık okuryazarlığı yüksek bir toplum olabilirsek, neyi sorgulayacağımız noktasında daha sağlıklı kararlar da verebiliriz. Ancak ne yazık ki sağlık okuryazarlığı ülkemizde hala yeterli düzeylerde değil” dedi.
Dünyada ve Türkiye’deki aşı karşıtlığının buluştuğu iddialar var. Korkmaz’a göre, çocukluk dönemi aşıların otizme yol açtığı iddiası bunlardan biri. Buna eşlik eden ve benzer olarak nitelendirebilecek diğer faktörlerse; dini inanç, toplumun bilinçli olarak yok edileceği iddiası ve DSÖ’ye duyulan güvensizlik duyguları. Yakın zamanda deneyimlediğimiz Koronavirüs salgınıyla aşı karşıtlığı yine hem dünyada hem de bizde her zamankinden daha fazla görünür oldu.
Sağlık Bakanlığı ve İletişim Başkanlığı meseleye el atmalı
“Bir iletişimci olarak, Türkiye için giderek büyüyen bu sorunu aşmak için ne önerebilirsiniz?” sorusuna karşılık Korkmaz şunları söyledi: “Öncelikle sağlık okuryazarlığı ve dijital okuryazarlık kavramlarına önem verilerek, buna yönelik, ilkokul düzeyinde eğitimler müfredata girmeli.
Ayrıca Sağlık Bakanlığı, İletişim Başkanlığı ile iş birliği yaparak, ortak projeler yürütmeli, imajını güçlendirmeli.
Sağlıklı iletişim sürecinin sağlanmasında yine İletişim Başkanlığı, sosyal medya platformlarındaki dezenformasyonu denetlemede daha etkin rol oynamalı ve sağlığa ilişkin yanlış/eksik içeriklere filtre getirmeli.
Şeffaf bir iletişim şeklinin toplumu yönlendiren tüm birimler tarafından, iletişim stratejisi olarak belirlenmesi ve hayata geçirilmesi gerekiyor.”
Alıntı: diken.com.tr