Hayvanlar doğduktan sonra cinsiyeti değişmez diye düşünürüz. Fakat bilmediğiniz bir şey var, 500 civarında balık türü çevresel etkenlere bağlı olarak cinsiyetini değiştirebilir. İşte balıkların nasıl cinsiyet değiştirebildikleri bugüne kadar bir sırdan ibaretti.
Balıkların nasıl cinsiyet değiştirdiklerine dair sır La Trobe Üniversitesi’nden Genetik Prof. Jenny Graves ve Yeni Zelandalı bilim insanları katkılarıyla ilk kez ortaya kondu. Araştırma Science Advances dergisinde yayınlandı. 2017’de Prof. Jenny Graves Yeni Zelanda Başbakanlık Bilim Ödülü’nü kazanmıştı.
“Mavi başlı çırçır balığının cinsiyet değişimi çok hızlı olduğundan yıllardır takip ediyoruz. Ayrıca bunu tetikleyen görsel bir kanıt mevcut olduğundan takibimize girdi. Onlarca yıldır nasıl bu kadar ilginç bir şekilde cinsiyet değiştirdikleri sırdan ibaretti. Genler değişmiyordu,o halde bazı işaretler kapanıp, açılıyor olmalıydı,” diyor Prof. Jenny Graves.
Mavi başlı çırçır balıkları gruplar halinde Karayipler’deki mercan resiflerinde yaşıyor. Baskın erkek, yani mavi başlı sarı dişilerden oluşan haremini korumakla yükümlüdür. Eğer gruptan bu erkek çıkarılırsa, en büyük dişi 10 gün içinde erkeğe dönüşür.İlk birkaç dakika içinde davranışlarını değiştirir, birkaç saat içinde rengini bile değiştirir. Sonrasında ovaryumu, testis haline gelir ve 10 güne kadar sperm üretmeye başlar.
Son yıllarda genetikte yaşanan gelişmeler ve yüksek verimli RNA dizinleme ve epigenetik analizler sayesinde araştırmacılar beyinde ve eşey organlarındaki spesifik genlerin ne zaman ve nasıl spesifik olarak açılıp, kapanabileceğini ve böylece cinsiyet değişiminin gerçekleşeceğini keşfettiler.
Bu araştırma genlerin tüm hayvanların(insan dahil) gelişim aşamasında nasıl açılıp kapandıklarını ve çevrenin bu prosesi nasıl etkilediğini anlamada oldukça önemlidir.
“Cinsiyet değişimi sırasında eşey organının(gonad) tümüyle genetik olarak yeniden döşendiğini bulduk,” diyor eş yazarlardan Otago Üniversitesi’nden Dr. Erica Todd
“Genler yumurtalıkları ilk olarak kapatıyor, sonrasında yeni bir genetik yol testis oluşumunu destekliyor.” Ayrıca araştırmacılar , bu inanılmaz dönüşümün hücresel hafızada da değişimler gerçekleştirmesinin muhtemel olduğunu belirtiyor.
“DNA kontrol gen ifadesindeki kimyasal markerler, hücrelerinin vücuttaki spesifik fonksiyonlarını hatırlamasına yardım ediyor. Araştırmamız, cinsiyet değişimin bu kimyasal işaretler aracılığıyla olduğunu gösterdiğinden önemlidir,” diyor Mr Ortega-Recalde. Prof. Jenny Graves bu projenin Avusturya komodo ejderlerindeki cinsiyet dönmesi araştırmalarıyla bağlantılı olduğunu da belirtiyor.
Komodo ejderlerinde sıcaklık değişimi cinsiyet değişimini tetikliyor ve erkek cinsiyet kromozomlarını etkileyerek embriyoların dişiye dönmesine neden oluyor. Komodo ejderlerindeki bu cinsiyet değişiminde rol alan bazı genler çırçır balığındaki genlerle aynı. Yani çevrenin cinsiyet değişimini sağlayan aynı antik sisteme baktığını belirtiyor, Professor Graves.
Kaynak: https://phys.org/news/2019-07-secrets-sex-changing-fish-revealed.html İleri okuma için E.V. Todd el al., “Stress, novel sex genes, and epigenetic reprogramming orchestrate socially controlled sex change,” Science Advances (2019). DOI: 10.1126/sciadv.aaw7006 , https://advances.sciencemag.org/content/5/7/eaaw7006
Dergi bilgisi :Science Advances
Kaynak: https://www.gercekbilim.com/cinsiyet-degistiren-baligin-sirri-aydinlatildi/ .