Beyinde ölü ve toksik nöronların biyolojik yolları tıkamasını önleyen bir atık bertaraf etme sistemi olduğu hâlihazırda biliniyordu. Ancak bilim insanları atık bertaraf etme sürecini ilk kez görüntülemeyi fareler üzerinde yaptıkları laboratuvar testlerinde başardılar.
Aslında ölü nöronların nasıl temizlendiği ve beynin buna nasıl tepki verdiği hakkında bilinmeyenler çok fazla. Bu nedenle Science Advances dergisinde yayımlanan bu yeni çalışma, bu konuda ileriye dönük adımlar atmak için önemli bulgular sunuyor.
Örneğin bu bulgular yaşa bağlı bilişsel zayıflama ve nörolojik bozukluklara yönelik tedaviler için yeni bilgiler verebilir. ABD’deki Yale Üniversitesi Tıp Fakültesinden nörolog Jaime Grutzendler sürecin ilk kez canlı bir memeli beyninde görüntülendiğini söylüyor. Bilim insanları beynin ölü nöronları nasıl temizlediği hakkında daha fazla bilgi sahibi olduklarında, beyindeki herhangi bir problemi daha iyi tespit edebileceklerini ve çözümünü daha kolay bulabileceklerini umuyorlar.
Ekip, çalışma sırasında beyindeki temizlik işini yapmaktan sorumlu gliyal hücrelere odaklandı. Bir farede apoptoz (hücre ölümü) için tek bir beyin hücresini hedeflemek üzere 2Phatal denilen bir teknik kullandılar ve daha sonra floresan belirteçleri kullanarak gliyal hücreleri takip ettiler. Araştırmacılar üç tip gliyal hücrenin (mikrogliya, astrosit ve NG2 hücreleri) hücre uzaklaştırma işlemine dâhil olduğunu gösterdi. Çalışmada, bir mikroglianın bir nöronun gövdesini ve ana dallarını (dendritleri) içine aldığını, astrositlerin de daha küçük bağlantı dendritlerini hedeflediğini gözlemlediler. NG2’nin ise ölü hücre kalıntılarının yayılmasını önlemeye yardımcı olduğunu düşünüyorlar. Ayrıca araştırmacılara göre, gliyal hücreler ölü nöronu herhangi bir nedenden ötürü kaçırırlarsa, diğer hücrelerin temizlik rolünü üstleneceklerini ve
gliyal hücreler arasında bir tür iletişim olduğunu düşündüren bulgular da elde edildi. Bununla birlikte, temizlik yapan hücreler, ölmekte olan bir hücrenin orada olduğunun farkında gibi görünse de yaşlı farelerde beyin hücreleri ölü nöral
hücreleri temizlemede daha az etkiliydi. Bu da araştırmadan elde edilen bir başka ilginç bulgu oldu. Uzmanlar, ölü hücreleri temizleme işleminin yavaşlamasını ve bozulmasını araştırdıkları takdirde, yaşlı beyinlerin bu süreçte
nasıl başarısız olduklarını anlayabileceklerini düşünüyorlar. Yale Üniversitesi Tıp Fakültesinden nörolog Eyiyemisi Damisah, hücre ölümünün beyin hastalıklarında çok yaygın olduğunu ve bu sürecin anlaşılmasının kafa travmasından, inme ve diğer sorunlara kadar hasarlı bir beyindeki hücre ölümü hakkındaki pek çok bilinmeyene ışık tutabileceğini söylüyor.
Beynin ölü hücreleri nasıl temizlediğini gösteren videoyu izlemek için:
Alıntı: https://bilimteknik.tubitak.gov.tr/makale/beyin-olu-noronlari-temizlerken