2004 yılında Bursa Kent Müzesi’nin kuruluş çalışmalarında görev almıştım. Bu süreçte ayrıca bir Sağlık Müzesi kurma düşüncesi belirdi. Proje için çalışmaya başladım. Sağlık Müzesi kurma çalışmaları için kentte sağlık alanıyla ilgili herkese çağrı yaparak bilgi ve belge istedim. Gelen belge ve bilgilerle çalışma ekibimizin bizzat ulaştığı bilgi ve belgeleri görünce bunları derleyerek müze ile birlikte aynı zamanda bir de kitap oluşturma çabasına giriştik.
Konu ile ilgili kentte çalışan ve daha önce bu konularda çalışması olan herkese ulaşmaya gayret edip, ilk toplantımızı 2010 yılında yaptık. Genel çerçevesi ve içeriği 2010 yılında belirlenen kitabın içerik yazma, yazdırma ve derleme çalışmaları 2017 yılına kadar sürdü. Kentin resmi sağlık kurumları ile ilgili bilgi ve belge süreci olarak, Kamu Hastaneler Birliği’nin kurulması sonrası güncellemeler açısından çok sık değişim söz konusu olduğu için, Sağlık Müdürlüğü esaslı yapılanma döneminin sonuna kadar olan süreç esas alındı.
Bursa Sağlık Tarihi çok çalışılmamış bir konuydu. Yeterli kaynak ve kayıt yoktu. 1950 öncesi Bursa’nın sağlık müdürleri, kentin hastaneleri ve çalışan hekimleri bile belli değildi. Uzun süren bir çalışma ile tüm isimleri zor da olsa bulduk. Tüm kayıtları düzenledik. En azından Antik Çağ’dan günümüze Bursa Sağlık Tarihi’ne ait ne varsa derleyip, toplamaya çalıştık. Yeni de bazı eksiklikler bulunacaktır. Ama bu kente çok önemli katkıları olmuş, ancak unutulmuş birçok ismi, olayı ve çok şaşırtıcı bazı tarihi gerçekleri bu kitapta ilk kez göreceğinizi söyleyebilirim.
Bursa Sağlık Tarihi kitabı, kent özel tarihi açısından bu kapsamda yayınlanan ilk kitaptır. Kitabın asıl amacı; bir kentin sağlık tarihiyle ilgili bilgi ve belgeleri kayıt altına almaktır. En azından bu konuda bir başlangıç yapıp, gelecekteki araştırmacı ve meraklılar için tarihe düşülen bir nottur.
Bursa Sağlık Tarihi kitabı, temel olarak Antik dönemlerden başlayarak, Osmanlı dönemi ve Cumhuriyet dönemi olarak düzenlenmiştir. Özel başlılar ile bazı konular, kişiler ve kurumlar ayrıca incelenmiştir. Her bölümü oluşturan, yazan ve derleyen araştırmacılar bölüm editörü olarak belirtilmiş; bölüm içinde yazılarından yararlanılan, bilgisine başvurulan yazarlar ismi ile veya kaynak gösterilerek kullanılmıştır.
Bursa özneli bu kitap, sağlık çalışanları için tarihe ve hayata bir not düşme çabasıdır. Bizler bugün için yazılı kaynaklara çok itibar etmiyoruz ama kentin tarihsel kaydı için bu eserlerin ve çalışmaların amacı 50 yıl belki de 100 yıl sonra anlaşılacaktır.
Bu kitap Bursa’da doğan veya çalışan, sağlık alanında katkı koyan binlerce insanın emeği ile oluşmuştur. Bu çalışma için hangi kapıyı çaldıysak, herkes elinden geleni yapmaya çalıştı. Bu kitapta adı geçen herkesin ve ailelerinin bu çalışmaya ve oluşacak sağlık müzesine katkısı vardır. Kitabın yazarı da sahibi de onlaradır.
Yaklaşık 7 yıldır süren araştırma, belge ve bilgi toplama sürecinde bu çalışma birçok kişi ve kurumun ciddi yardımları ve katkıları oldu. Hiç kuşkusuz, bu kişi ve kurumların yardımı olmasaydı, bu kitap daha eksik olurdu. Bu kitabın oluşmasında yazar olsun ya da olmasın kitabın bazı bölümlerine aklı, fikri, emeği veya kalemi ile destek verenler oldu. Kitap içinde isimleri geçen, gönüllü yardımlarını esirgemeyen bu kent ve kültür dostlarını anmak ve tarihe kayıt düşmek boynumuzun borcudur.
“Gelen her bilgiyi, kitapta katkı koyan kişilerin ismi ile kullanmaktan onur duyarız. Bilgi paylaştıkça büyür” inancı ile ulaşabildiğimiz her kaynağa başvurduk. Tarihi bilgileri derlemede en ciddi sorun bilginin doğruluğu, kaynak ve güncelleme sorunudur. Bu konuda eksik ve yanlışlarımız varsa (ki vardır) affola…
Bu kitap ve sağlık müzesinin oluşmasında ilk aşamadan bu yana destek olan BBŞB Başkanı Recep Altepe’ye, Bursa Sağlık Müdürlüğü’ne, Bursa Tabip Odası’na, Bursa Veteriner Hekimler Odası’na, Bursa Diş Hekimleri Odası’na ve Bursa Eczacı Odası’na, Uludağ Üniversitesi öğretim üyelerine ve araştırmacılarına, başından beri çalışmalara katkı koyan müze ve kitabın koordinasyonu, bölümlerin ve müzenin oluşması için büyük bir iyi niyet ile bize destek olan, yardımı esirgemeyen Azizi Elbas’a, Ahmet Erdönmez’e, Bursa Araştırmaları Merkezi (BAM) çalışanlarına, Dr. Çetin Tor’a, Deniz Dalkılınç’a, Dr. Can Başaran’a, Ecz. Kubilay Aydın’a, Doç. R. Elif Atıcı’ya, Doç. Dr. Sezer Erer Kafa’ya, Hüsniye Altıntaş’a ve Rahşan Tuncer’e çok teşekkür ederim.
Elbette yıllardır süren çalışmalarımda gösterdikleri sabır ve destek için eşim Doç. Dr. Emel İrgil ve kızım Ezgi İrgil’e minnettarım.
Dr. Ceyhun İrgil