Aşağıda hakkı fena halde yenmiş talihsiz bir adamın öyküsü anlatılmaktadır. Ve ayrıca onun adıyla isimlendirilmiş evrensel bir probleme değineceğiz. Okunduğuna değecektir.
Galileo “dünya güneşin etrafında dönüyor” dediğinde başta kilise olmak üzere o dönemde yaşayan herkes itiraz etti ve görüşünde ısrar edince de onu cezalandırdılar. Peki kabul etmeyenler bu düşüncelerini neye dayandırıyordu? Hiç bir şey! İşte bu davranış Semmelweis Refleksi’dir. Hiçbir düşünce, tecrübe ya da gözleme tabi tutmadan bir görüşün reddedilmesi. Yazar Robert Anton Wilson kullanmış ilk olarak Semmelweis’e ithafen.. Peki kim bu Semmelweis ona bakalım.
Ignaz Philipp Semmelweis (1818 – 1865) Viyana’da çalışan bir kadın –doğum uzmanı. Macar kökenli bir Alman. O dönemde henüz sağlık camiası mikroplardan, bulaşıcı hastalıklardan, el yıkamanın öneminden bi haber. Cerrahi eldiven diye bir şeyi kimse bilmiyor. Hatta -rivayet ama doğrudur muhtemel- cerrahların önlüklerindeki kan lekeleri onun kıdemini gösterir bu nedenle önlüklerini yıkamazlarmış. Ne kadar kirli o kadar iyi cerrah. El yıkama da yok. Dolayısıyla enfeksiyonlardan ölümler had safhada ama kimse farkında değil.
Semmelweis, çalıştığı klinikte doğum yapan kadınlarda puerperal sepsis (lohusa humması) nedeniyle ölüm oranlarının çok yüksek olduğunu fark ediyor. İki doğum salonu var. Biri tıp eğitimi amaçlı stajyer doktorların diğeri ise ebelerin girdiği. Doktorların girdiği salonda gerçekleşen doğumlarda sepsis oranı %30 üzerinde iken diğer salonda normal sınırlarda olduğunu görerek nedenini araştırdığında doktorların anatomi dersinde kadavralarla uğraştıktan sonra bu salona geldiklerini fark ediyor. Bu günlerde otopsi sırasında parmağını kesen bir doktor arkadaşının da aynı belirtiler göstererek ölmesiyle duruma uyanıyor. Bunda bir iş var “insandan insana bulaşan küçük canlılar olmalı” düşüncesi kafasında canlanıyor. Hemen doğum hanenin kapısına klorlu bir solusyon koyarak içeri giren herkesin bu suyla elini yıkaması şartı koşuyor ve sürpriz: sepsis oranı %1’lerin altına düşüyor. Bulgularını derliyor toparlıyor ve enfeksiyon hastalıklarının bulgu, belirti ve önleyici tedbiriyle ilgili yayın yapıyor, tüm cerrahlara ameliyatlara başlamadan önce ellerini yıkaması tavsiyesinde bulunuyor. Sene 1847.
Bununla ilgili takdir ve ödül beklerken ne oluyor dersiniz? Bir anda eleştirilerin, sözlü sataşmaların hedefinde buluyor kendisini ve alay konusu oluyor. Macar kökeni olmasından dolayı saldırılar giderek ırkçılık boyutuna varıyor. Şarlatanlıkla suçlanarak üniversiteden kovuluyor. Öne sürdüğü bilgiler unutuluyor, derdini kimseye anlatamayan Semmelweis bir süre sonra meslekten de atılıyor. Depresyona giriyor öyle ki viyana sokaklarında yürürken gördüğü genç çiftlerin önünü kesip, “bebeğiniz olacağı zaman doktorunuza söyleyin, doğumdan önce mutlaka ellerini yıkasın” diye tembihlediği anlatılır. Sonunda akıl hastanesine kapatılıyor ve 1865 yılında orada ölüyor.
Gördüğümüz gibi öne sürdüğü tezler meslektaşları tarafından hiçbir karşı tez ileri sürülmeden, araştırılmadan, detaylı incelenmeden reddediliyor. İşte bu da Semmelweis refleksi. Kör cehaletin bilimsel tanımlaması.
NOT: Tıpta antisepsinin babası olarak Joseph Lister bilinir. Bununla ilgili ilk kitabı da tesadüf Semmelweis’in öldüğü yıl (1865) yayınlanmıştır. Onun yaptıklarından haberdar olmadan konuya dikkat çekmiş, aynı şeyleri söylemiş ve bu defa meslektaşlarını ikna etmeyi başarmıştır. Anestezinin de keşfi ile birlikte tıpta cerrahinin altın çağını başlatanlardandır..
Kaynak:
wikizero
chronotopeblog
wikizero
wikizero