Page 14 - Hekimce Bakış Dergisi 108. Sayı

İnfaz aşamasında ise İyi hal indirimlerinin uygulan- lı ve vazgeçilmez gösterecek bir değer sistemine
ması, erken tahliye, cezanın ertelenmesi, cezayı dayayarak kurarak ihlallerin devamlılığını sağlama
paraya çevirme, hükmün açıklanmasının geri yönünde bir işlev yüklenir. Artık hak ihlali devletin
bırakılması gibi mağdurların zararlarının gideril- güvenliği ve bekası için bir zorunluluk, ihlal davranışı
mesinin hukuken veya fiilen mümkün olmadığı du- ise bir erdem numunesi haline gelir.
rumlar cezasızlığın ortaya çıkmasına yol açar.
Ne yapmalı?
Cezasızlık aynı zamanda olayın en baştan önlen-
memesi, örneğin istihbarata rağmen önlem alın-
Onarımın olanaklı olması öncelikle gerçeğe-
maması, gereğinin yapılmaması, olay sonrası de-
hakikate ulaşmakla olanaklıdır. Yaşananın bir anıya
lillerin toplanmaması, eksik toplanması, delillerin
dönüşmesi, mesafelenme, “zihinselleştirme” ile
bozulması ya da karartılması ile de ortaya çıkar.
mümkün. Bunun için öncelikle görünenin, eş deyişle
Olayın ilk anından itibaren gizlilik kararı çıkartılması
inşa edilen hakikatin altındaki gerçeğin görünür
da cezasızlığa zemin hazırlayan önemli uygulama-
kılınması gereklidir. Bunun sonucu olması gereken,
lardan biridir. Faillerin, azmettiricilerin bulun(a)
gerçeği hakikat kılmaktır.
maması ya da korunması da cezasızlık yaratan edim-
lerdir. Yaşanan hak ihlalinin, katliamın siyasal iktidar
Onarıcı adalet öncelikle yaşananın adını doğru koy-
tarafından araçsallaştırılması, siyaseti düzenleme
makla başlar. Yaranın iyileşmesi ise somut olarak
aracına dönüştürülmesi, adaletin doğrudan kötüye
hakikatin ortaya konması ile olanaklı olur. Cezasız
kullanımı anlamını gelir ve bu cezasızlığı doğrudan
kalan, açığa çıkmayan her toplumsal kitlesel trav-
bir şiddet öğesine de dönüştürür.
ma sonrakinin habercisi, şiddetin meşrulaştırıcısı olacak-
tır. Onarımın olanaklı olması önce özür dileme ile
Burada Alman Hukukçu Ernst Fraenkel tarafından
başlar. Ardından yüzleşmek gerekir. Yüzleşmeyi
1941 yılında tanımlanan İkili Devlet kavramı akla
hesaplaşmak izler. Hesaplaşıldıktan sonra ancak
geliyor. Freankel daha çok Almanya’da Nasyonal
helalleşmek, bu yaşananı tarihin raflarına koymak
Sosyalist Partinin iktidar olduğu dönemde hukuk
ve geleceğin önünde bir engel olmaktan çıkarmak
devletinin çözülüşü, onun yerine geçen olağanüstü
mümkündür. Onaran adalet, cezalandırma, telafi
rejimin tahlili ile bu kavramı geliştirmiştir. Bura-
etme ve yinelenmeyi önleme ile ancak başlar.
da ikili bir devlet yapısı oluşmaktadır. “Norm” ve
“ Tedbir “ devleti… Bu ikili devlet yapısı işlemlerin Cezasızlıkla mücadele için neler
kurallarına göre yürütülüyormuş gibi görünmesini yapılabilir?
sağlayan, aksine hukuk denetimine tabi olmayan,
konjonktüre göre sınırsız davranabilen bir devlet
Cezasızlıkla mücadelede kabul gören dört aşama
tanımın anlatmaktadır (Tekin, 2019). Cezasızlık
var.
bu ikili devlet yapısının ürünü ve aynı zamanda onu
1. Adalet Hakkı: Adaletin tesis edilmesi “mağdur-
yeniden üreten bir aracı olmaktadır.
ların çektikleri acıların kabul edilmesi ve hatırlan-
masını”, yani cezalandırıcı ve onarıcı adalet para-
Cezasızlık Adaletin tecelli etmemesi, tazmin edile-
digmasını işaret eder.
meme, devletin sorumluluğunu reddetmesi, dev-
lete zarar gelmemesi yönünde bir hassasiyet ile
2. Hakikati Bilme Hakkı: Devletin ihlalleri kayıt altın-
adaletin yerini bulmasının olanaksız hale helmesi
da tutma, bu ihlallerle ilgili delil ve belgeleri arşiv-
le ortaya çıkmakta, kalıcılaşmakta ve örseleyen bir
leme ve dolayısıyla kolektif hafızanın revizyonist ve
etken haline gelmektedir. Cezasızlık kendini anlam-
inkarcı eğilimlerle ortadan kalkmasını önleme ödevi.

12 hekimcebakis.org Kasım 2025