Bursa Tabip Odası Yönetim Kurulu üyesi Dr. Yıldız Konca yeni bir kardelen türü buldu!
Bursa’da yeni bir tür kardelen keşfedildi.
(Galanthus bursanus, Bursa kardeleni)
Dr. Yıldız Konca yeni bir kardelen türü buldu!
Kardelen, Orta ve Güney Avrupa, Yunanistan, Balkanlar, Türkiye ve Kafkaslarda doğal olarak yetişen, gösterişli soğanlı bir bitki. Yunanca ismi Galanthus olup bu isim gala: süt ve anthos: çiçek kelimelerinin birleşmesi ile oluşmuştur. Türkçede akçabardak ve akkese gibi yöresel isimleri vardır.19 türü(22 taxa) olan bu bitkinin önemli yaşam alanlarından biri Türkiyedir. Tüm kardelen türlerinin 14 tanesi ülkemiz topraklarında yetişmektedir ve bazıları endemiktir. Dünyada bahçelerde sıklıkla yetistirilen kardelenin yüzlerce hibrid türü vardır. Kardelen süs bitkisi olmasının yanında aynı zamanda tıbbi bir bitkidir. Soğanında bulunan Galanthamin Alzheimer Hastalığına bağlı demans tedavisinde kullanılıyor. Bu madde günümüzde sentetik olarak üretiliyor.
Bizim ailemizde ve çevremde kardelene akçabardak deniyor. Bulgaristan göçmeni bir ailede ve çevrede büyüdüm. Her bahar büyük bir heyecanla akçabardak toplamaya gider ve topladığımız ilk çiçeği gözümüzün önünden geçirip ” Gör gözüm gör seneye gene gör” derdik. Bu bizim annelerimizden ve yaşlılarımızdan öğrendiğimiz bir ritüeldi.Kardelen çiğdem ve sümbül baharı müjdeleyen çiçeklerdir. Kardelene ve bitkilere olan tutkum çocukluğumdaki coşkuyla devam etti.
Çocuk cerrahisi uzmanlığı ve sık nöbetli çalışmalarımın arasında fırsat buldukça bitki fotoğrafı çekmek ve yürüyüş yapmak için doğaya, dağlara kaçıyordum. Ayrıca kardelenlerle ilgili bilgisi olan kişilerle muhabbetlerimde, nerede kardelen gördüklerini sorup o bölgelerde kardelen aramak yıllarca devam etti. Bu bitkiyi yaşam alanında görmek ve fotoğrafını çekmek benim için hep çok önemli oldu. Yine bir muhabbet esnasında Korucak Dağı tarafında kardelen olduğunu duyunca bu bölgeye gittim. Kardelen bitkisi baharı müjdeleyen ve soğuk karlı kış günlerini takiben ilk açan çiçeklerdendir. Ocak ve Şubat gibi çiçeklenir. Ben de bu mevsimde gittiğimde bu bölgedeki kardelenlerin tümünün tohum kapsüllerinin oluştuğunu gördüm ve sonraki yıllarda daha erken gelerek tam açtıkları dönemi yakaladım. Ekim ve Kasım da açıyorlardı. Oldukça erkendi bu tarih. Çektiğim bitki fotoğraflarını Facebook’ta Türkiye Florası grubunda ve çeşitli gruplarda paylaşıyorum. 19 Kasım 2016 tarihinde Facebook’ta Türkiye Florası sayfasında bu bölgeden çektiğim fotoğrafları paylaştım. Kardelen fotoğrafını gören Ukraynalı Botanikçi Dimitri Zubov bunun yeni bir tür olabileceğini düşündü. Bursa’ya geldi ve alanı beraber gezdik. Yapılan çalışmalar sonucunda bunun yeni bir kardelen türü olduğu belirlendi. Galanthus bursanus,Bursa Kardeleni olarak isimlendirilen tür Haziran 2019 tarihli Kew Bulletin dergisinde yayınlanan makale ile bilim dünyasına tanıtıldı. https://link.springer.com/article/10.1007/s12225-019-9806-5 .Galanthus bursanus sonbaharda açan bir tür. Sonbaharda açan kardelenler oldukça nadirler.Yunanistanda ve Antalya Kemer’de açan iki sonbahar kardeleni mevcut.
Dağlarda gezerken bir bitkiyi keşfedebileceğimi hep düşünürdüm. Türkiye çok çeşitli bitki türlerine ev sahipliği yapıyor ve zengin bir floraya sahibiz. Bu keşfin gerçekleşmesi ve en sevdiğim çiçek olan kardelene ait bir tür olması benim için inanılmazdı.Bu keşfin sosyal medya üzerinden gerçekleşmesi de ayrıca sosyal medyanın günümüzdeki yeri ve önemini göstermesi bakımından ilginç oldu.
Maalesef Bursa kardeleni çok dar bir alanda yetişiyor. Mermer ocakları, yabani alanların bozularak tarla açılması, şehrin aşırı büyümesi , iklim değişikliği, illegal toplayıcılar gibi sebepler tüm diğer kardelenleri tehdit ettiği gibi Bursa kardelenini de tehdit eden faktörler. Umarım Bursa kardelenini korumayı başarabiliriz ve gelecek nesillere bırakabiliriz.
Kaynakça: Bishop Matt, DavisAaron, Grimshaw John(2011) Snowdrops A monograph of Cultivated Galanthus
https://worddisk.com/wiki/Galanthus/