(Latin Amerikalı Kadın Yazarlardan Öyküler)
Yayına hazırlayan: ALBERTO MANGUEL
Alberto Manguel çok yönlü bir yazar. Romanları, biyografileri, denemeleri ve çevirileri var. Arjantinde doğmuş, Avrupada değişik ülkelerde yaşamış ve sonunda Kanadaya yerleşmiş. İlkgençliğinde Arjantinli ünlü yazar Borges’e kitap okumuş, ondan çok etkilenmiş, önce iyi bir okuyucu daha sonra iyi bir yazar olmuş. Onu asıl üne kavuşturan yapıtı ”Okumanın Tarihi”dir. Yazar bu kitabında edebiyata okur açısından yaklaşır.
”Yabancı Bir Ülkeden Haber Geldi” romanında ise ülkesi Arjantin’den başlayarak tüm dünyadaki şiddet ve işkenceyi, zorba yönetimleri kıyasıya eleştirir. Bu kitaplarının yanısıra Hayali Yerler Sözlüğü, Resimleri Okumak: Aşk ve Nefretin Tarihi, Okumanın Tarihi, Okumalar Okuması, Bütün İnsanlar Yabancıdır, Kelimeler Şehri, Geceleyi Kütüphane ve Latin Amerikalı kadın yazarların öykülerinden derlediği Başka Ateşler önemli yapıtları arasında yer alır.
Şilili ünlü kadın yazar İsabel Allende Başka Ateşler kitabına yazdığı önsözde şöyle seslenir: ”Latin Amerikada ya da herhangibir üçüncü dünya ülkesinde kadın olarak doğmak , ömür boyu köleliğe mahkum olmak, en iyi olasılıkla ikinci sınıf yurttaş olmak demektir.Toplumun bize biçtiği bu yazgının üstesinden gelebilmek için yılmak bilmeyen bir direnç, şaşmaz bir sağduyu, biraz da şansın yardımı gerekir. Bu yazarlar o yolu seçmişler. Onları okumak bir şenlikti benim için. Bu seçkideki öykülerde , Latin Amerikalı bir kadın olarak duygularımın ve düşüncelerimin yansılarını buldum. Farklı Latin Amerika ülkelerinin kadın yazarları, hepimizin korkularını, umutlarını , ortak geleneksel törenlerimizi, gizlerimizi ve başkaldırılarımızı, aşklarımızı ve burukluğumuzu dile getiriryorlar. Yaşamaya mahkum oldukları bu maço dünyada cinselliğin , erkin, yükselme hırsının, adaletsizliğin örtülü kalmış anlamını yorumlamaya çalışan kadın sesleri. Yaşadıkları hertür zorbalığı açıkça anlatarak, doğumlarından başlayarak uymaya zorlandıkları temel kuralı çiğniyorlar: suskunluk kuralını. Susmayı kabul etmiyorlar, boyun eğmiyorlar. Bu öyküler gözyaşlarıyla, kanla ve öpücüklerle yazılmış.”
Alberto Manguel bu seçkiyi hazırlarken İsabel Allende dışında Latin Amerikanın çeşitli ülkelerinden kadın yazarların tüm dünyada Marquez ile başlayan Latin Amerika yazını tiryakiliğine karşın başka dillere çevrilmediğini görür. Oysa bu yazarlar Latin Amerika yazınının en yetkin örneklerini vermişlerdi. Bu yazarlar ortak bir dil kullanmıyorlar. Hepsinin ilgi alanları , biçemleri ve bakış açıları farklı. Alberto Manguel’in onları bir kitapta toplamak istemesinin nedeni yetkinliklerinin Avrupada, Amerikada farkedilmelerini sağlamak. Manguel, Borges’i keşfeden Roger Caillois ‘in ”Atlantik’in öte yanında yanan bir ateş” tanımını anımsatır ve Pizarnik’in şiiriyle karşılık verir: ”Karanlık yansıları onlar, başka tüketen ateşlerin…” Ve ekler: ”bu seçki işte o başka ateşlerin birkaçından örnek vermek amacıyla yapıldı; ama bütün seçmeler görecedir ve bütün seçimlerse göreceli.”
Başka Ateşler’in öyküleri yazarlarının sanatsal ilgilerine ve biçemine göre çeşitlilik gösteriyor. Latin Amerika yazınının olağanüstü büyüsel gerçekçiliğinin şiirsel örneklerinin yanısıra gotik, gerçeküstü öykülerle, toplumsal gerçekçilikten bilim kurguya uzanan değişik anlatım biçimlerinin seçkin örnekleriyle Manguel benzersiz bir antoloji hazırlamış.
Alberto Manguel geçen ay bir edebiyat festivalinin çağrılısı olarak Türkiye’deydi. Ahmet Hamdi Tanpınar’la ilgili bir kitap hazırlamakta olan yazar, Tanpınar’ın ”Beş Şehir” romanının izlerini sürmek için bu beş şehri gezdi. Bursa’ya da bu nedenle yolu düşen ünlü yazarı Nilüfer Belediyesinin düzenlediği bir söyleşide dinleme şansımız oldu. Kitap okumanın erdemi, okuyucu olmanın keyfi, yazarla okuyucu arasındaki ilişki ve çokça da kitaplar üzerine konuştu: ”Yazar kitabını bir kez yazar, oysa okuyucu onu pek çok kez okuyabilir ve her defasında başka bir şey keşfeder. Heraklitus’un ünlü deyişinde olduğu gibi aynı kitabı asla iki kez okumazsınız, her okuyuşunuzda o kitap değişir, aynı kalmaz. Bir yazar yazabileceğini yazar, bir okur ise istediği herşeyi okur.”
”Çağımızın fakirleşmiş mitolojisi yüzeyin altına gitmekten korkuyor sanki. Derinliğe güvenmiyoruz, vakit kaybettiren derin düşüncelerle alay ediyoruz. Ekranlarımızda ya da perdelerimizde korku imgeleri hızla gelip geçiyor ama onların yorumlarla yavaşlatılmasını istemiyoruz.”
Manguel devasa bir kütüphanenin sahibi ama günün birinde evini tümden istila edebileceklerini ve kendisinin bir mülteciye dönüşeceğini düşünüyor: ”Julio Cortazar’ın El Konmuş Ev diye bir hikayesi vardır. İki kardeş adlandıramadıkları bir şey yavaş yavaş evlerini ele geçirdiği için odadan odaya sürüklenip sonunda sokağa atılırlar. Ben de kitaplarımın o isimsiz istilacı gibi aşama aşama evimi ele geçirdiklerini görüyorum. O zaman ben de bahçeye sürüleceğim, korkarım kütüphanem bununla da yetinmeyecek.”
Manguel’e göre tüm dijital gelişmelere karşın kitaplar ve kütüphaneler varlığını sürdürecek. Kitap kokusu okuyucunun tutkusudur, hiçbir dijital araç onun yerini alamaz.