FİZİKSEL AKTİVİTE
Teknoloji Bizi Mekanikleştirmemeli
Elektrikli kaykaylar nam-ı diğer hoverboard scooter hayatımıza girdiğinden beri aklımda hep aynı soru var. “Her geçen gün hayatın içinden kaybolup gitmiyor muyuz; sanki yaşayanı biz değilmişizcesine ?” Özellikle çocuklar ve gençler arasında yayılan bu durum, obezitenin esiri olmuş geleceğimizi; aktif ulaşımdan ve zaten kısıtlı imkanlarla sürdürülen fiziksel aktivitelerden hızla uzaklaşma sebeplerinden biri haline geldi.
Aktif Ulaşım, Fiziksel Aktiflik?
Aktif ulaşım ; kişinin kendisinin yürüyüş ve bisiklet yoluyla, enerji harcayarak gerçekleştirmiş olduğu ulaşım şeklidir. Fiziksel aktivite ise “Günlük yaşamda kas ve eklemlerin kullanılarak enerji harcanmasını içeren, kalp solunum hızını arttıran farklı şiddetlerde yapılabilen ve yorgunlukla sonuçlanan aktiviteler” olarak tanımlanmaktadır.
DSÖ’nün 2008 yılı Raporu’nda, dünya genelinde 15 yaş ve üzeri yetişkinlerin %31’inin yeterince aktif olmadığı belirtilmiştir. Ülkemizde ise Sağlık Bakanlığı tarafından 2011’de yapılan Kronik Hastalıklar Risk Faktörleri araştırmasına göre kadınların %87’sinin, erkeklerin %77’sinin yeterli ölçüde fiziksel aktivitede bulunmadığı saptanmıştır.
Şehirlerde Fiziksel Aktiviteye Bilim İnsanı Bakışı
Fiziksel aktivite; kardiyovasküler sistem hastalıklarının, serebrovasküler hastalıkların, obezitenin, kan şekeri regülasyon bozukluklarının ve komplikasyonlarının, kolon kanserinin, meme kanserinin, depresyon, stres, anksiyete gibi psikolojik bazı durumların,bir çok kas-iskelet şekil bozukluklarının gelişmesindeki risk faktörlerini ortadan kaldırarak bu hastalıkların görülme sıklıklarını azaltır. Fiziksel aktivite aynı zamanda suç oranlarını ve anti sosyal davranışları azaltıp, toplum içinde bir birey olma bilincini geliştirici etkiye de sahiptir.
Stevenson ve meslektaşları, bir sağlık etki değerlendirmesi kullanarak, altı şehirde; (Boston, Kopenhag, Delhi, Londra, Melbourne, Sao Paulo) alternatif arazi kullanımı ve ulaştırma politikası girişimlerinden kaynaklanan sağlık etkilerini tahmin ettiler. Arazi kullanımındaki değişiklikler, arazi kullanım yoğunluğu ve çeşitliliğinin arttığı kompakt bir kenti yansıtacak şekilde modellendi. Özel motorlu araçlardan yürüme, bisiklete binme ve toplu taşımaya geçebilmek için mesafeler azaltıldı. Kompakt şehir tasarımıyla, tüm şehirler için sağlık kazanımları ile sonuçlandı. Her 100.000 kişi için 420–826 arası maluliyet ile geçen yaşam yılı sağlık kazanımı sağlanmıştır. Barselona’da bir hastalık yükü çalışmasında; DSÖ’nün fiziksel aktivite kriterlerinin karşılanmasıyla, her yıl birçok kardiyovasküler hastalık ve inme vakasının önlenebilir olduğu tahmin edilmiştir.
200.000 kişilik bir Avustralya çalışmasında; yeşil alanın yüzdesindeki artışla, orta-şiddetli fiziksel aktivitede %30’a kadar yükselme olmuştur.
Ulaşım, fiziksel aktivite için fırsatlar sağlamada önemlidir.
Laverty ve meslektaşları İngiltere’de yapılan 16 yaş üzeri 20.000 kişilik bir çalışmada;,toplu taşıma, yürüyüş veya bisiklete binmenin daha düşük kilo ile ilişkili olduğunu buldular. Sugiyama ve meslektaşları, 822 kişinin 4 yıllık takibinde günlük olarak araba kullananların, kullanmayanlara göre daha fazla kilo alma eğiliminde olduğunu gördüler.
23.000 kişilik İsveç çalışmasında grupta bisikletle işe gidenlerde ; pasif hareketle ulaşımını sağlayanlara kıyasla; obezite, hipertansiyon,hipertrigliseridemi ve bozulmuş glukoz toleransının daha düşük olduğu bulunmuştur.
Bir meta-analizde, işe gidişlerde aktif ulaşımın tercih edilmesinin kardiyovasküler hastalıklar üzerinde güçlü bir koruyucu etkisi olduğunu,bu koruyucu etkilerin, kadınlarda erkeklere göre daha yüksek olduğu gösterimiştir. İngiltere’de yapılan 260.000 kişilik büyük bir kohort çalışması; aktif ulaşımın, kardiyovasküler hastalık insidansını ve mortaliteyi düşürmesi gerçeği ile sonuçlanmıştır.
Birleşik Krallık’ta 40-69 yaş arası 5800 kişide yapılan bir çalışmada; özel motorlu ulaşımdan aktif taşıma veya toplu taşıma araçlarına geçişin vücut kitle indeksini önemli ölçüde azaltabileceği, tam tersi uygulamanın ise vücut kitle indeksini arttırdığı bulundu. 7000 kişilik başka bir çalışmada ise yine aktif ulaşım düşük vücut kitle indeksi ile ilişkilendirildi.
Bir derlemede konut yoğunluğu, trafik altyapısı, güvenlik, rekreasyon alanları,sokak bağlanabilirliği ve yürünebilir bir ortamın; fiziksel aktivitenin artmasıyla ilişkili olduğu görüldü.
İnsanların toplu taşıma araçlarını kullanmalarını, yürüyüş yapmalarını, bisikletlerini kullanabilmelerini sağlamak yalnızca fiziksel olarak daha aktif ve daha sağlıklı hale getirmekle kalmayacaktır. Karbon ayak izini, hava kirliliğini ve gürültü seviyelerini azaltmak gibi olumlu çevresel etkilere de sahip olacaktır.
İnsanların güven içinde ulaşım sağlayabileceği önlemler alınarak, ilgilerini çekecek şekilde tasarlanmış yaya ve bisiklet yolları oluşturulmalı, kamu kullanımına sunulmalıdır. Tüm bu bilimsel veri göz önüne alarak daha yaşanabilir, üretken, aktif, çevre dostu ve sağlıklı şehirler yaratmak için her birey üzerine düşen görevi yapmalıdır. Sağlıkla kalın.
Dr.Yüksel Nurgül ÇELEBİ
Kaynaklar
1. M. J. Nieuwenhuijsen, “Influence of urban and transport planning and the city environment on cardiovascular disease,” Nat. Rev. Cardiol., pp. 1–7, 2018.
2. H. S. G. Müdürlüğü, “Ülkemizde Durum.” [Online]. Available: https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/fiziksel-aktivite/ulkemizde-durum.html. [Accessed: 04-Sep-2018].
Dr.Yüksel Nurgül ÇELEBİ kimdir?
1993 yılında Bursa’da doğdum.İlköğretimi Yahya Kemal Beyatlı İlköğretim Okulu’nda, lise eğitimimi Nilüfer Milli Piyango Anadolu Lisesi’nde aldım. 2011-2017 yılları arasında Düzce Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde görmüş olduğum Tıp eğitimi sonucu hekimlik diplomamı aldım. 10 Kasım 2017’de Rize Kaçkar Devlet Hastanesi’nde pratisyen hekim olarak mecburi hizmetime başladım. Tıpta Uzmanlık Sınavı sonrası yerleştirmeler sonucunda Uludağ Üniversitesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı’nda Araştırma Görevlisi olmaya hak kazandım,halen burada çalışmaktayım.