Bizans’ın yerini alıp, onu tarih sahnesinden silen Osmanlılar, büyük bir siyasal varlık olmanın yanı sıra, İslam dünyasının da en güçlü temsilcisi olmuştur. Birbirinden farklı köken ve kültürden gelen insanları da siyasal ve askeri şemsiyesi altında toplamıştır. Üç kıtaya yayılan Osmanlı İmparatorluğu, birçok kültürle iç içe yaşamış ve kültürün her alanda olduğu gibi onlarla yiyecek içecek alışverişinde de bulunmuştur.
Osmanlı İmparatorluğunun gelişme ve büyümesine paralel olarak Saray mutfağı da, büyük bir gelişme göstermiş, saray ileri gelenlerinin bir sofra etrafında toplanması devrin en büyük sosyal hareketlerinden biri olmuştur. Bu nedenle, aşçıların bütün yaratıcılıklarını ve becerilerini gösteren çok zengin ve lezzetli yemek türleri ortaya çıkarılmıştır. Sultanlar ve devlet büyükleri, yabancı misafir ve elçileri, doyurmak ve ziyafet vermek amacı ile aşçılarına çeşitli yemek tarifeleri de geliştirmişlerdir. Sarayda ve konaklarda aşçılar günün en sevilen kişilerinden sayılırdı, Fransız devlet adamları, Sultan Abdülaziz’in Paris ziyareti sırasında yanında götürdüğü aşçılarını, alıkoymak için padişaha ricada bile bulunmuşlardı
Saray’da mutfak o kadar önemli bir yere sahipti ki 8 ayrı bölümden oluşuyordu. Padişah için Kuşhane mutfağında yemek pişirilir; Haremlerine, vezirlere, harem ağlarına , Divan vezirlerine hep ayrı aşçılar ayrı mutfaklarda yemek pişiriyorlardı. En çok kuzu ve koyun etinin tercih edildiği saray mutfağında etlere mutlaka tarçın konuluyordu. En popüler sebze ise patlıcandı. Hatta patlıcan özel olarak Çin’den getirtiliyordu Has Mutfak’ta görevli saray aşçıları en güzel yemekleri pişirmek, yeni buluşlarla padişahın gözüne girmek isterlerdi. Eğer sultan, yediği bir yemeği çok beğenirse o yemeği yapan aşçıya para ya da eşya ile ihsanda bulunurdu. Saray mutfağı ve aşçıları ödüllendirme sistemi, Türk mutfak sanatının ilerlemesi ve yaratıcı ustaların yetişmesi için önemli bir eğitim aracıydı.
Fatih Sultan Mehmet en çok karides, tavuk ve balık severdi. Ona yapılan yemeklerde en çok yumurta kullanılırdı. II. Abdülhamit’in en sevdiği yemek ise soğanlı yumurta idi. Hatta bu yemeği kim daha iyi yaparsa ödüllendiriliyordu. Çünkü bu yemek öyle herkesin yapabileceği bir yemek değildi. Yemeğin pişme süresi tam 3,5 saat sürerdi. Bu yemeğin adı :
Yumurta-yı Hümayun (Padişah yumurtası)
YUMUR TA-YI HÜMAYUN (PADİŞAH YUMURTASI)
“Soğanlar büyük olmayacak ve orta boy dişi soğan olacak. Ortadan ikiye bölünüp halka halka doğranır. Üzerine tuz ekilerek sadeyağda (= tuzsuz tereyağı )ve hafif ateşte devamlı tahta kaşıkla karıştırılarak nar gibi oluncaya kadar kızartılır ( kavrulmaz ). Bu iş iyi yapılmak isteniyorsa üç saat kadar sürer. Sonra yağı süzülür ve nar gibi kızarmış soğan yayvan bir kaba (küçük tepsiye) alınır. Üzerine bir kaşık toz şeker serpilir. Bir kaşık sirke, bir miktar bahar ve tarçın da serpildikten sonra tepsiye bir kaşığın tersiyle itinalı bir şekilde yayılır, yuvalar açılır. Yumurtalar kırılıp, ateş kuvvetli olmayacak ve yumurtaların aklarının hemen pişmemesine dikkat edilecektir. Sarılarının pişmesinde yardımcı olmak için, tepsinin kenarlarından kahve kaşığı ile yağlı su alınıp bunların üzerine dökülecektir. Yumurtaların üzerine tarçın ve karabiber de serpilir.”
Yumurtanın soğanla beraberliğinin bayağı sabır ve incelik istediği çok net. Hazır tüm bilim adamları yumurtaya hak ettiği ilgi ve saygıyı tekrar göstermeye başlamışken : benim gibi sizlerin de unuttuğunuzu sandığım çok pratik iki eski yumurtalı tarifi hatırlamakta yarar var. Çılbır ve Patatesli yumurta
Çılbır
Çılbır tarifini ister dolapta pişirecek bir şey bulamadığınızda ister aniden gelen misafirleriniz için tek çeşit bir akşam yemeği olarak sunabileceğiniz gibi isterseniz kahvaltı öğünü olarak tüketebilirsiniz. Fakat her ne olursa olsun çılbır tarifi en büyük kurtarıcısınız olacak.
Çılbır Tarifi
Malzemeleri:
6 bardak su
3 yumurta
1 kaşık üzüm sirkesi
3 kaşık yoğurt
1 diş sarımsak
2 tatlı kaşığı tereyağı
pul biber – kekik – tuz
Çılbır nasıl yapılır?
• Suyu derin bir kaba ekleyin ve fokurdamaya başlar başlamaz altını kısın.
• Kaynayan suya sirke ekleyin ve kaşık yardımıyla bir girdap. oluşturup içine yumurtaları kırın.
• Yumurtaların eşit bir şekilde pişmesi için ara ara karıştırarak beyazları yumurtanın etrafına toplayın.
• Yumurta sarıları sulu beyazlar tam pişmiş olmalıdır. 3-4 dakika pişirmeniz yeterli olacaktır.
• Yumurtaları servis tabağına alın.
• Bir kasede yoğurdu karıştırın ve sarımsakları rendeleyerek içine ekleyin.
• Küçük bir tavada tereyağını ekleyin ve içine nane ve pul biberi ekleyin.
• Pişmiş olan yumurtaların üzerine önce yoğurdu sonra da tereyağı ekleyin
• Artık yemeğiniz servise hazır…
Patatesli yumurta
Öğrenci ve bekar sofralarında olduğu gibi diğer öğünlerde de sofralarınızda kendisine yer bulan oldukça doyurucu ve yapımı kolay diğer bir tarifde Patatesli yumurta
Patatesli yumurta malzemeleri:
• 3 patates
• 1 yumurta
• Karabiber
• Pul biber
• Tuz
• Sıvıyağ
Patatesli yumurta yapılışı:
Patatesleri soyup küp küp doğrayın. Tavada kızdırdığınız yağa patatesleri alıp kızartın. Baharatlarını koyup karıştırdıktan sonra yumurtayı kırın. Ağzını kapatıp altını kısın. Yumurtalar piştiğinde ocaktan alın.
Sağlık ve Afiyet ile…