Page 59 - Hekimce Bakış Dergisi 86. Sayı
P. 59
Hekimce Bakış 69
Balya Madenleri’nin Romalılar döneminde ulaştırmıştır. Maden işletildiği dönemde
‘Christian Madenleri’ olarak anıldığı ve bölgede yaklaşık 200 km’lik demiryolu ağı
1800’lere kadar da yöre halkı tarafından kuran Fransızlar, bu yolu Çanakkale Boğazı’na
işletilmiş olduğu bilinmektedir. Balya kadar uzatmışlardır. Gönen üzerinden
madenleriyle ilgili Osmanlı imparatorluğu Bandırma’ya taşınıp, oradan gemilere yüklenen
dönemine ait en eski kayıtlar 1544 tarihine madenler 1800’lü yıllarla birlikte Akçay
kadar gitmektedir. Balya madenlerinin ve Edremit yolları kullanılarak limanlara
yabancı sermaye ile birlikte anılması da ulaştırılmıştır.
tanzimat dönemine denk gelmektedir.
1868 yılında Alman uyruklu Raiser, Balya Savaş yıllarında bir müddet faaliyetini
madenlerini işletme hakkını almış ve daha durduran şirket, 1920’de yeniden madeni
sonra Lourium Fransız-Türk ortak şirketine işletmeye başlamıştır. 1923’ten sonra şirketin
devretmiştir. 1876 yılında Balya madeninin adı Balya Karaydın Maden Şirketi-Türk
işletme hakkı, 99 yıllığına Fransız Royil olarak değiştirilmiştir. 1925 yılından sonra
şirketine verilmiş, sadece simli kurşun kurşun üretiminin azalması, 1927 yılında Arı
madeninin ihracının ihalesi yapılmış, diğer Mağarası’nın asansöründe meydana gelen
madenlerin ihracı engellenmiştir. 1892’de yangın, 1930 dünya ekonomik bunalımı
Kocagümüş, Karaaydın ve Balya bölgesindeki sebebiyle kurşun fiyatlarındaki düşüş Balya
simli kurşun madenini işletmek amacıyla maden işletmesini olumsuz yönde etkilemiştir.
“Balya Karaaydın Madenleri Osmanlı Anonim 1931 yılında çalışmalarını durdurmuştur. 1931
Şirketi” kurulmuştur.Osmanlı-Fransız yılına kadar beş bin işçi çalışırken sonraları bu
işbirliğiyle kurulmuş olan bu şirket Balya’da sayı beş yüzlere kadar düşmüştür. işçi çıkarma
kurşun, çinko ve gümüş madenlerinden başka yoluna giden şirkete destek olmak amacıyla
Mancılık’ta kömür, Patlak’ta kurşun, çinko çıkarılan bir kanunla, madenlerde kullandığı
ve manganez madenlerinin işletme hakkını malzemeleri gümrüksüz getirmesi sağlanmışsa
da almıştır. Şirket 1901 yılında Mancılık’taki da bu tedbirler şirketin durumunu düzeltmek
kömür madeninde bir elektrik merkezi için yeterli olmamıştır. Balya Karaydın
kurmuş ve elektriği Balya’ya getirmiştir. 1911 Madenleri Anonim Şirketi’nin görevinin
yılında şirkette 175 müstahdem ve 1.165 işçi bitmesinden sonra 10 Eylül 1931 yılında Balya
çalışmıştır. işçi sayısıyla ilgili bu rakamlardan Karaydın Madenlerini Kiralama ve işletme
başka madende asansör sisteminin ve elektriğin Türk Anonim Şirketi kurulmuştur. idare
kullanılıyor olması işletmenin büyüklüğü ve merkezi istanbul ve işletme merkezi Balya olan
kullanılan teknolojinin seviyesi hakkında bir şirketin, 1933–1934 yıllarında üretimini üç
fikir vermektedir. katı arttırmasına karşın kurşun fiyatlarının
Palamutluk’a kadar hayvanlarla çekilen dünya piyasasında düşmesi üzerine faaliyetine
dekovillerle nakledilen madenler, buradan 1939 yılında son vermek zorunda kaldığı
Akçay iskelesine arabalarla nakledilmiştir. bilinmektedir. Fakat şirketin faaliyetinin
Maden naklini hızlandırmak isteyen şirket, durdurulmasında o dönem Türkiye’deki politik
Palamutluk-Akçay arasına bir demiryolu hattı güçlerin de etkisi olduğu söylenilmektedir.
döşeyerek çıkarılan madeni, Akçay Limanı’na
1960 yılında bir Türk madencilik şirketi,
maden arama ve 1970 yılında 10 yıl süre ile
işletme ruhsatı almıştır. 1979 yılında Etibank
Genel Müdürlüğü Balya Kurşun-Çinko
Tesis Müdürlüğü adı ile sahada madencilik
faaliyetlerine başlamıştır.1990 yılında
Etibank tarafından ÇinkurA.Ş.’yerödovanslı
olarak işletilmek üzere verilmiştir. Eczacıbaşı
Esan Balya–Balıkesir bölgesinde 2009
yılında üretime geçen kurşun-çinko yeraltı
işletmesiyle, metalik maden sektöründe de
faaliyet göstermeye başlamıştır.
