Toplum tarafından kabul edilen varsayımlar/değerler dizisi olarak tanımlanan paradigma, toplumun bilinç dışı inanç sistemi olup, klasik anlamda ön yargı olarak değerlendirilebilir.
Bilimsel bilgi üzerine kurulmuş paradigma güçlüdür. Paradigmanın değişimi yine bilimsel bilgi üzerine güçlü kanıtların gösterilmesi ile gerçekleşecektir. Toplumdaki paradigma mutlak olmadığından doğa ile çeliştiğinde, bilinç düzeyinde değerlendirilip gereksinime cevap vermediği görüldüğünde, zararlı olduğuna karar verildiğinde, yetersizliği hissedildiğinde ya da temelindeki bilgi yenilendiğinde değişecektir.
Değişim, yeni /güncellenmiş bilgi üzerine kurularak gerçekleştirilir. Buna “bilimsel devrim” diyenler de vardır. Değişim için, reddedilen parametrenin yerini alacak yeni bir parametrenin bulunması gerekir. Mutlak bir karşıtlık içermek zorunda olmayan yeni paradigma, bilimsel yöntem ve araçlarla değerlendirilmiş olmalıdır.
Paradigma değişimi, bilim komiteleri dışında, dünyayı diğerlerinden farklı gören, algılayan bireylerin zihninde de gerçekleşebilir. Yaşamın bir zenginliği olarak bu bireyler; paradigma ile koşullanmamış, konuya yoğunlaşabilen duru zihinlere sahip de olabilirler. Bu zihinler bilim dışında entelektüel uğraşları olan bireylere de ait olabilir.
Tüm toplumu ilgilendiren ve etkileyen, bilimsel temellere dayalı olarak kanıtlanmış ve toplum tarafından genel kabul gören paradigmalara karşı popülist söylemler toplumda yaygın ilgi çekme potansiyeline sahiptir.
Toplumlar tarafında kabul görmüş değerler dizisine yapılan entelektüel saldırılar “komplo teorisi” boyutu ile eğitimli toplum kesimleri tarafından da ilgi ile izlenebilmekte, savunulabilmektedir.
Özellikle bilimi kendi çıkarı doğrultusunda büken söylemleriyle komplo teorileri ilgi uyandırmakta, kısa sürede taraftar bulabilmektedir. Özellikle konu ile ilgili kişilerin bilip, toplumun bilmediği gerçeklerin içine yedirilmiş komplo teorileri yutmaya hazır lokma olarak sunulabilmektedir. Komplo teorilerinin günümüzde yaygın biçimde ve kolayca kabul gördüğü, bilim insanlarının değerlendirdiği konular arasındadır.
Günümüz, bilim ve bilimsel düşünceye yapılan saldırıları ile tarihte yer bulacaktır. Paradigma değişimi ve komplo teorisi ayırıcı tanısında bilimsel düşünce ve kanıt piramidinin yol gösterici olacağının tekrarlanmasında yarar vardır.
Dr. Alpaslan TÜRKKAN