Moskova’daki Ulusal Araştırma Üniversitesi Ekonomi Yüksekokulu tarafından dünyanın dört bir yanındaki üniversitelerden elde edilen veriler değerlendirilerek yapılan araştırma, 1990-2016 yıllarını kapsamaktadır. Buna göre, Türkiye’nin 100 bin kişiden 1192 vaka ile “bunama“da başı çektiği görülmektedir. Türkiye’yi Brezilya (1037 vaka) takip etmektedir. Listenin sonunda ise 397 vaka ile Nijerya bulunmaktadır. Moskova’daki araştırma neticesinde bunama vakalarının dünya genelinde söz konusu 26 yıllık süreçte % 117 oranında artış gösterdiği belirtilmiştir. Artan bunama vakalarının nedeni olarak ise gelişen tıbbi imkanlarla birlikte yaşam süresinin uzaması, obezite oranı ve sağlıksız beslenme alışkanlıkları gösterilmiştir.
Diğer taraftan tüm bunama (demans) olgularının %50-70’ini Alzheimer hastalığı oluşturmaktadır. Alzheimer hastalığının 65 yaşından sonra yaşlanma ile paralel artış gösterdiği ve her 5 yılda bir bu riskin kümülatif katlandığı bilinmektedir. Dünya Sağlık Örgütü’nün 2012 verilerine göre dünyada yaklaşık 35,6 milyon Alzheimer hastası vardır. Bu rakamın 2030 da iki katına çıkması beklenirken, 2050 de 115,4 milyon civarı Alzheimer vakası beklenmektedir.
Tüm dünya nüfusunun demans açısından risk altında olduğu düşünüldüğünde, demansın önlenmesine yönelik aşağıdaki sağlık önerilerine dikkat etmek yerinde olacaktır.
1) ALKOL VE SİGARA
Uzun süre aşırı miktarda alkol kullanan insanlar, kısa süreli hafıza kaybı gibi belirtilere sahip demans benzeri bir durum geliştirme riskini arttırırlar.
2) ALÜMİNYUM
Mutfaklarda kullanılan Alüminyum folyo ve kapların çevresel faktörler olarak Alzheimer hastalığının yardımcı nedenlerinden biri olduğu bildirilmektedir.
3) B12 VİTAMİNİ
Eksikliği demans bulgularına neden olmaktadır.
4) D VİTAMİNİ
Tübitak destekli projeyle vitamin D eksikliğinin beyin hücrelerini Alzheimer gibi hastalıklara karşı korunmasız hale getirdiği ve vitamin D takviyesinin beyin hücrelerini hastalığa karşı koruduğu gösterilmiştir. Aynı araştırmada Alzheimer hastalığının önemli bir bileşeni olan beta amiloidin toksik etkilerinin vitamin D ile engellendiği gösterilmiştir.
5) FOLAT
Eksikliği demansa neden olabilmektedir.
6) ERKEN YAŞLARDA EĞİTİM VE ZİHİN EGZERSİZLERİ
Eğitime erken yaşlarda başlayanlarda ve eğitim düzeyi yüksek olan kişilerde Alzheimer görülme oranı daha düşüktür. Amerika Ulusal Sağlık Enstitüsü tarafından desteklenen bir grup araştırmacının elde ettiği veriler “bilgi işleme hızı” egzersizlerinin, 10 yıllık takipte demans gelişme riskinde %33 oranında azalma ile ilişkili olduğunu göstermiştir.
7) BESLENME, EGZERSİZ VE MEYVE
Finlandiya’da, geniş katılımcı kitlesi üzerinde gerçekleştirilen çalışmada Akdeniz tipi diyet ile beslenen, düzenli fiziksel ve bilişsel egzersiz yapan bireylerde demans gelişme riskinin daha düşük olduğu saptanmıştır. Ayrıca 2016 yılında çeşitli çalışmalarda elde edilen bulgular günlük meyve tüketiminin Alzheimer Hastalığına yakalanma riskini belirgin şekilde azalttığını ortaya koymuştur.
8) HİPERTANSİYON, HİPERLİPİDEMİ, DİABETES MELLİTUS
Kalp damar hastalıkları açısından kontrol altında olan bireylerde demans gelişme riskinin daha düşük olduğu saptanmıştır.
9) DİL VE MÜZİK ALETİ ÇALMAYI ÖĞRENME
Birçok araştırma dil öğrenmenin dikkat ve belleği geliştirdiğini ve bunun demans başlangıcını geciktirdiğini ortaya koymuştur. Aynı şekilde bir müzik aleti çalmayı öğrenmenin, demans geliştirme riskini azalttığı düşünülmektedir.
10) SOSYAL BİR HAYAT, KAHVE VE KAKAO
Sosyal bir hayatın Alzheimer’a karşı koruyucu etkisi olduğu gösterilmiştir. Yapılan saha çalışmalarında kahve tüketimi ve demans görülme sıklığı arasında ters orantı olduğu görülmüştür. Hiç kahve içmeyenlere göre, günde 1 ila 2 bardak arasında kahve tüketen kişilerde Alzheimer hastalığı riskinin azaldığı gözlenmiştir. Buna karşılık 3 bardak ve üstü olacak şekilde aşırı kahve tüketenlerde bu olumlu etkinin ortadan kalktığı görülmüştür. Kakaonun deney hayvanlarında Alzheimer hastalığında biriken plakları azalttığı ve içeriğindeki flavonoid adı verilen maddelerin zihinsel işlevlere müspet etkilerinin olduğu bildirilmiştir.
Atalarımızın dediği gibi; Başın sağlığı, dünyanın varlığı.
