Bursa’da 2017 yılı bebek ölüm hızı;
Bursa İl Sağlık Müdürlüğü’ne göre binde 4,7
Sağlık Bakanlığı’na göre binde 6,8’dir.
Bursa Tabip Odası uzun yıllardan beri kentin sağlık verisini değerlendirir. Bu değerlendirmeyi yapabilmek için Bursa’da en yetkin kurumdan; Bursa İl Sağlık Müdürlüğü’nden yazı ile veri istemektedir. Yazı ile istenir, çünkü Müdürlük uzun yıllardır veri yayınlamamaktadır.
Müdürlük tarafından 2018 yılı verisi yeni gönderilmişken ve 2019 yılının ortalarına doğru yaklaşırken neden 2017 yılı verisini değerlendiren bir yazı yazıyorum? Cevabı çok kolay; Sağlık Bakanlığı 2017 Sağlık İstatistikleri Yıllığı’nı yayınladı. Böylelikle Müdürlük tarafından sunulan veri ile Sağlık Bakanlığının yayınladığı veriyi kıyaslama olanağımız doğdu.
Yanıtlanması gereken soru; işin doğası gereği illerden toplanan verinin birleştirilmesi ile bütünleşen Sağlık İstatistikleri Yıllığı verisini, yerel veri ile kıyaslama gereksiniminin nereden doğduğudur. Bunun için kısa bir hatırlatma yapmakta yarar var. Müdürlük 2008 yılı için Bursa’daki bebek ölüm hızını binde 6 olarak bildirdiğinde veriye şüphe ile yaklaşmış ve belediye mezarlıkları, Sağlık Müdürlüğü, TÜİK, Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğü’nden veri toplayarak bu hızın doğruluğunu değerlendirmiştik. Kırsal alandaki bebek ölümleri toplanmadığından bebek ölüm hızını, olandan daha düşük hesaplamış olabileceğimizi çalışmanın sınırlılığı olarak belirttiğimiz çalışmamızda, bebek ölüm hızını binde 20,8 olarak hesaplamıştık1. Bebek ölüm hızındaki bu karmaşa aydınlığa kavuşmadan Müdürlüğün 2017 için bebek ölüm hızını binde 4,7 olarak bildirmesi, Müdürlük ile Bakanlık verisini kıyaslamanın iyi olacağı düşüncesini doğurdu.
Bu yazıda Bursa İl Sağlık Müdürlüğü’nün sunduğu veri2 ile Sağlık Bakanlığı’nın yayınladığı veri karşılaştırılmıştır. Karşılaştırma, Müdürlüğün sunduğu veri ve Sağlık İstatistikleri Yıllığı’nda3 iller bazında sunulan göstergeler üzerinden yapılmıştır.
Müdürlüğün verisi pratisyen hekim, ebe ve hemşire sayıları dışında Bakanlığın verisinden fazladır. Bakanlık verisi; 72 pratisyen hekim, 27 hemşire ve 9 ebe daha fazladır. Müdürlük ve Bakanlık üç veride hemfikir olmuştur. Bunlar; nüfus, asistan hekim ve 112 ambulans sayısıdır. Bunların dışında Müdürlüğün sunduğu tüm veri Bakanlığın bildirdiğinden fazladır. Örneğin; Bursa’da Bakanlığın bilgisi dışında 93 hastane yatağı, 33 yoğun bakım yatağı daha bulunmaktadır. Bursa’da 2017 yılında Bakanlığın bilgisi dışında 3 milyondan fazla kişi muayene ve yaklaşık 227 bin kişi ameliyat edilmiştir (Tablo 1).
Tablo 1. Bursa İl Sağlık Müdürlüğü ve Sağlık Bakanlığı 2017 yılı sağlık verileri
| Bursa il Sağlık Müdürlüğü | Sağlık Bakanlığı | |
| Nüfus | 2.936.803 | 2.936.803 |
| Toplam Yatak Sayısı | 7.173 | 7.080 |
| Yoğun Bakım Yatak Sayısı | 1.098 | 1.065 |
| Uzman Dr. | 2.761 | 2.670 |
| Asistan Dr. | 545 | 545 |
| Pratisyen Dr. | 1.396 | 1.468 |
| Toplam Hekim | 4.702 | 4.683 |
| Hemşire | 5.468 | 5.495 |
| Ebe | 1.743 | 1.752 |
| 1. basamak muayene sayısı | 12.168.694 | 10.789.376 |
| 2 ve 3. basamak muayene sayısı | 17.615.950 | 15.982.723 |
| 112 ambulans sayısı | 104 | 104 |
| Ameliyat sayısı | 406.517 | 179.796 |
İl Sağlık Müdürlüğü 2017 yılı için bebek ölüm hızını binde 4,7 olarak bildirmektedir. Türkiye İstatistik Kurumu ise aynı yıl için Bursa’da bebek ölüm hızının binde 6,8 olduğunu bildirmiştir. Benzeri 2008 yılında yaşandığı gibi, Müdürlük bebek ölüm hızını yıllardan beri beklenenin çok altında bildirmektedir.
Müdürlüğün bildirdiği ile Bakanlık tarafından yayınlanan Sağlık İstatistik Yıllığı verisinin bir kısmı birbirini tutmamaktadır. Bunun nedeni olarak; Müdürlüğün Bakanlığa farklı veri sunduğu ya da Bakanlığın Müdürlük tarafından gönderilen veriyi değiştirdiği düşünülebilir.
Ancak unutulmamalıdır ki; toplum sağlığını geliştirmek için doğru ve güvenilir veri sunmak zorunludur. Sağlık politikaları ve buna dayalı plan/programlar doğru ve güvenilir veriye dayanmadığı sürece sağlıktan söz edilemez.
Kaynak
- Pala K, Türkkan A, Gerçek H. (2010). Türkiye’de illerde bebek ölüm hızı ne kadar doğru hesaplanabiliyor? Bursa’dan bir çalışma. Türk Pediatri Arşivi 45(3):264-267.
- Bursa Valiliği İl Sağlık Müdürlüğü’nün 21 Şubat 2018 tarih ve 33201304-719 nolu yazısı.
- Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü, Sağlık Bakanlığı, Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2017. https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/30147,turkcesiydijiv1pdf.pdf?0 (erişim tarihi: 09 Nisan 2019)