- Barış yok ise,
- Barınaklar uygun değilse,
- Eğitim yetersiz / yok ise,
- Gıda yetersiz/yok/uygun değilse,
- Gelir yok ise,
- Tutarlı bir eko-sistem yok ise,
- Sürdürülebilir kaynaklar yok ise,
- Sosyal adalet ve hakkaniyet yok ise o toplumda sağlık da yoktur.
DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ
Uluslararası Sağlık Konferansı, New York’ta 61 devlet temsilcisinin katılımıyla 1946 yılında gerçekleştirildi. Bu konferansta kabul edilen ve 1948 yılında Dünya Sağlık Örgütü anayasasında yer bulan haliyle sağlık: “sadece hastalık ve sakatlığın olmayışı değil, bedence, ruhça ve sosyal yönden tam iyilik halidir.”
En yüksek düzeydeki sağlık; ırk, din, dil, politik inanç, ekonomik ve sosyal durum ayrımı gözetmeksizin doğuşta kazanılan temel hak olarak tanımlanmış ve hükümetler halklarının sağlığından sorumlu tutulmuştur (World Health Organization, 2014).
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından tanımlanan sağlık hakkı, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nde (1948) de yer almıştır. Bildirgenin 25. Maddesinde “Herkesin, kendisi ve ailesinin sağlık ve refahı için beslenme, giyim, konut ve tıbbi bakım hakkı vardır.” denmektedir (United Nations, 1949).
Günümüzde sağlığın sosyal belirleyicilerine yönelik artmış bir dikkat vardır. Konuya ilişkin çalışmalar da çok sayıda kanıt sunmuştur. Sağlığı etkileyen etmenlerin etki mekanizmaları ile gücü bilinir hale gelmiştir. Bireyin genetik yapısı, bireysel ve toplumsal yaşam tarzı faktörleri, içinde yaşadığı toplumdaki sosyal ve toplumsal ağlar ve bu ağlarla ilişkisi, yaşam ve çalışma koşulları, genel sosyoekonomik, kültürel ve çevresel koşullar sağlığın önemli belirleyicilerindendir (Whitehead M. & Dahlgren G, 1991).
DSÖ 32. Genel Kurulundan sonra Ottowa’da 17-21 Kasım 1986 tarihlerinde gerçekleştirilen Uluslararası Sağlığı Geliştirme Konferansı; Temel Sağlık Hizmetleri yaklaşımını benimsemiş, sağlık için temel koşulları belirlemiş ve eylem önerilerinde bulunmuştur.
DSÖ, Ottowa’da 1986 yılında sağlığın ön koşullarını;
- Barış
- Barınak
- Eğitim
- Gıda
- Gelir
- Tutarlı bir eko-sistem
- Sürdürülebilir kaynaklar
- Sosyal adalet ve hakkaniyet olarak belirtmiştir.
Bunlar, yok olmaları halinde sağlığın olmayacağı, sağlığa ulaşmak için vazgeçilemez önkoşullardır (WHO, 2008).
Toplum sağlığını iyileştirme ve geliştirme ancak bu temel şartların varlığında gerçekleşebilir.
Sonuç olarak; günümüz dünyasında sağlığı etkileyen etmenler ve sağlıklı toplum hedefine ulaşmak için yapılması gerekenler belirlenmiş ve belgelenmiş durumdadır. Ancak toplum sağlığını geliştirmede en önemli etmenin kararlı politik irade olduğu unutulmamalıdır.
Alpaslan Türkkan
Kaynakça
- World Health Organization. (2014). WHO, 2014. Basic-documents-48th-edition. Retrieved from http://apps.who.int/gb/bd/PDF/bd48/basic-documents-48th-edition-en.pdf#page=1
- United Nations. (1949). United Nations Universal Declaration of Human Rights 1948. United Nations, 11. https://doi.org/10.1063/1.481686
- Whitehead M. & Dahlgren G. (1991). What can we do about inequalities in health? Lancet, 338, 1059–1063.
- WHO. (2008). Ottowa Charter for Health Promotion. Retrieved from https://www.who.int/whr/2008/whr08_pr.pdf